77656 sr 6

ku 1862 napisał wielkie dzieło ..O przystosowaniu do zapylenia przy pomocy owadów storczyków brytyjskich 1 obcych i o dobroczynnych skutkach krzyżowego zapylania". Książka U była wynikiem dokładnych obserwacji i doświadczeń nad storczykami.

Storczyki mają nasiona tak drobne, jak pył. Darwin stwierdził, że pewne odmiany mają do 200 000 nasion w jednym okazie. Na korzeniach storczyków wykryto mikorizę¹. nasiona nie mogą wykiełkować. jeśli brak im określonej grzybni.

Rozwój storczyków jest powolny. ..Obuwik We¹ nery" zakwita dopiero po osiemnastu latach.

Nie trzeba jednak jeździć aż do odległej Brazylii, żeby poznać te niezwykle rośliny, będące przedmiotem badań naukowych.

Storczyki są i u nas. lecz nie rosną na drzewach, aie na ziemi. Na mokrych łąkach, na skraju lasów, pośród krzewów, w pobliżu bagnisk — możemy znaleźć rośliny wysokości 15 — 20 cm o liściach podługowatych, wzniesionych ku górze. Liście te są usiane plamkami. Na łodydze wznosi się kwiatostan purpurowy lub liliowawy; każdy kwiatek ma sześć płatków, trzy są złączone na kształt hełmu, a jeden ma trójdzielną wargę z ostrogą. Słupek i pręcik są pojedyncze. Jest to storczyk plamisty — Orchis maculata („orchis'' — jądro, „ma-culata" — plamisty). Korzeń tego storczyka ma dwie bulwy podobne do jąder. Jedna bulwa jest stara, rozkładająca się. druga młoda; z tych bulw

robi się lekarstwo; zbierać je trzeba, póki młode, najlepiej okrągłe.

Oprócz storczyka plamistego takie same bulwy--korzenie ma też większy od niego storczyk ku-kawka o kwiatach llliowawych — Orchis militaria („militaris" — wojskowy, żołnierski). Kwiaty jego przypominają hełm wojownika.

Zbiera się też korzenie innego storczyka, rosnącego w losie. To „fiołek nocny" albo podkolan biały — Plaiunthera blfolia (po grecku: „platis" — szeroki, „anthera" — woreczek pyłków, „bifolia" — dwulistna). Białe jego kwiaty zebrane są w rzadki kłos; ma tylko dwa liście duże, podłużne. O zmroku i w nocy przyjemnie i silnie pachnie.

Storczyk ten przyciąga nocne motyle białym ubarwieniem swego kwiatu, widocznym w nocy, oraz silnym zapachem. Motyl wsuwa długą trąbkę    *****

do wnętrza kwiatu, aby wydobyć nektar, przylepia mu się wtedy grudka pyłku niby rożek do głowy, i motyl ulatuje z tym do innych kwiatów i zapyla je.

Wsuńcie ołówek ostro zakończony do kwiatka podkolan a, lepka grudka pyłku przylepi się do niego.

Bulwy storczyków*: plamistego, kukawki i pod-kolana białego używane są jako lek; należy je sparzyć wrzątkiem, aby nie zaczęły kiełkować, następnie nanizać jak grzyby na nitkę i suszyć. W ten sposób otrzymuje się prawie przezroczyste, jakby rogowe, twarde kulki, które w aptekach nazywają „salepem". Salep utarty na proszek stanowi środek przeciw zatruciom, przy dławieniu się i przy ostrym nieżycie żołądka.

• Storczyki objęte są w Polsce ochroną — nie wolno ich zrywać.

193    13 — Siadami Robinsona

Storczyk plamUty

1

MJkoriza — współżycie rośliny wyższej z grzybami; strzępki grzyba otaczaj¹ drobne korzonki, tworząc tzw. opllśnlę.