82646 PICT6301

208 WPROWADZENIE DO METODOLOGII BADAŃ PEDAGOGICZNYCH

nie z wymogami współczesnej metodologii i mogą przyczynić się do usprawnienia i pogłębienia zarówno teorii, jak i praktyki pedagogicznej (por. R. Schnell i inni. 1993, s. 126). Dzieje się tak zgodnie z przysługującymi pedagogice funkq'ami: opisową (deskryptywną), wyjaśniającą (ekspla-nacyjną) i prognostyczną (prewidystyczną) oraz praktyczną (techniczną) polegającą na dokonywaniu zmian i ulepszeń w dziedzinie wychowania, kształcenia czy samokształcenia (por. S. Palka, 1989b, s. 25).

*

Zarysowana w niniejszym rozdziale struktura procesu badawczego jest tylko jedną propozycją w tym zakresie. Istnieje cały szereg innych tego rodzaju propozycji, z którymi również warto by zapoznać się bliżej (por. J. Gnitecki, 1993. s. 107-114 i 125-160).

IX.

Moralne aspekty badań pedagogicznych

Pracownicy naukowi - podobnie jak przedstawiciele innych grup zawodowych - wykazują zróżnicowany poziom moralny w wykonywaniu swego zawodu. Tak więc i oni sprzeniewierzają się obowiązującym normom etyki zawodowej czy - inaczej mówiąc - normom etosu naukowego, stanowiącego wedle wyrażenia R. K. Mertona (1982, s. 580) „zabarwiony emocjonalnie zespół wartości i norm uważanych za obowiązujące ludzi nauki". Wartości i normy te pozostają zgodnie z jego przypuszczeniem (R. K. Merton, 1982, s. 583-589) - w ścisłej łączności z czterema „nakazami" czy wymaganiami, których spełnienia domaga się etos współczesnej nauki. Są nimi: uniwersalizm (tj. obiektywizm, bezstronność, niezależność), wspólna własność dorobku naukowego (tzw. komunizm), bezinteresowność (czyli uprawianie nauki nie tyle dla zysku, ile dla zaspokajania czystej ciekawości świata) i zorganizowany sceptycyzm (tj. krytycyzm wobec dotychczasowych poczynań naukowo-badawczych). Do wymienionych wymagań czy nakazów, charakterystycznych dla etosu naukowego, B. Barber (1962) dołącza ponadto racjonalność, tj. dążność do jasnego, ścisłego, spójnego i logicznego wywodu naukowego oraz neutralność emocjonalną, czyli unikanie w opisie naukowym uzewnętrzniania swych osobistych emocjt wzruszeń i preferencji.

Na przykład w wyniku badań przeprowadzonych w Polsce na temat etosu naukowego z udziałem warszawskich pracowników nauki okazało się, że najwyżej cenionymi przez nich wartościami i normami są: uczciwość i rzetelność naukowa, uniwersalizm, krytycyzm i sceptycyzm, a także skromność naukowa, bezinteresowność i dbałość o poprawność metodologiczną (warsztatową) poczynań naukowo-badawczych (30,1% wszystkich badanych). Na drugim miejscu sytuują oni m.in. takie wartości i normy obowiązujące ludzi nauki, jak: toleranqa, brak oportunizmu, odwaga, prawość (23,3%). Na trzecim miejscu wymieniają wartości i normy określające ich kompetenqe zawodowe jako naukowców i motywację do pracy