77086 IMGF80 (3)

5. Wolność - uwagi o dziejach pojęcia

Trudno w tym miejscu o wyczerpującą, a nawet pobieżną charakterystykę tego pojęcia. Raczej — na potrzeby niniejszych rozważań - warto zwrócić uwagę na niektóre charakterystyczne poglądy odnoszące się do wolności jako pewnej konstrukcji teoretycznej, a nie do faktu. Dobrym przewodnikiem w realizacji tego zamysłu może być wcześniej cytowane dzieło Wolność we współczesnej kulturze, a zwłaszcza zawarta w nim rozprawa Z. Zdybickiej Wolność ludzka i Bóg. nawiązująca do metafizycznej teorii partycypacji¹⁹, która - w moim rozumieniu — nie jest klasyczną teorią, lecz ukazaniem niezmiernie istotnych faktów odnoszących się do relacji między Bogiem a człowiekiem i człowiekiem a Bogiem.

Jakież to fakty są istotne, ważne dla rozumienia wolności? Te przede wszystkim, które zaowocowały współcześnie poglądem, że Bóg ogranicza ludzką wolność.

Według Z. Zdybickiej, tzw. nurt świadomościowy w filozofii, wywodzący się od Kartezjusza, a potem Kanta, Hegla, Feuerbacha, Marksa i Nietschego. dostarczając wiele cennej wiedzy o wnętrzu człowieka, zabsolutyzował ludzką wolność. Jest to „niezgodne z faktami dostępnymi w ludzkim doświadczeniu i w konsekwencji prowadzi do destrukcji człowieka”²⁰.

Wywodzący się od Kartezjusza woluntaryzm, ujmujący niewłaściwie relację między intelektem a wolą, prawdą a dobrem, deformacje w rozumieniu natury ludzkiej (Kant) i natury w ogóle, doprowadziły' do subiektywizmu i przekonania, „że człowiek nie ma natury, lecz historię, której jest wolnym kreatorem (Sartre) lub która go tworzy (Marks)”²¹.

Wszy stkie te tendencje odziedziczył postmodernizm, obdarzając człow ieka wolnością bezwzględną, niezależną od dobra i zła, a także prawdy . Nawet więcej, sądzi się, że człowiek uzyskuje wolność wtedy. gdy odrzuci prawdę obiektywną. Przyczyny tych deformacji są

ⁿ Z. Zdybicka. Partycypacja bytu. Lublin 1972.

³⁹ TL Zdybicka, Wolność ludzka i Bóg. [w:] Wolność we współczesnej kulturze. Lublin 1997. s. 666.

TL Zdybicka. Wolność ludzka i Bóg. op. cii_ s. 666.