86020 SNV36312

Zgodnie z intencją Stanisława Augusta historia narodu miała ukazy^J tradycje monarchiczne państwa, bowiem wcześniejsze dzieła z okresu staropoj skiego przeniknięte były szlacheckim duchem republikańskim. Swe zatniaij wobec planowanego dzieła wyraził Naruszewicz (prawdopodobnie w 177! w Memoriale względem pisania historii narodowej. Prezentował on nowocześni koncepcję historii i roli historyka zgodnie z tendencjami oświecenia. Ukazał przede wszystkim wielkość przedsięwzięcia i trudności z nim związane. Zdawali sobie sprawę z potrzeby skrupulatnego przestudiowania informacji zebranych! przez kronikarzy. Badania — twierdził — powinny objąć prace z zakres! geografii, heraldyki, historii wielkich rodów, miast, zakonów, prowincji, pism] drukowanych i rękopisów. Piszący dzieje narodowe powinien dokonać kryty! cznej oceny źródeł, poświęcić wiele miejsca sprawom wewnętrznym, poznał prawa i zbadać przyczyny osłabienia władzy królewskiej. Zalecał ponadto] zebrać diariusze sejmów oraz traktaty polityczne i handlowe, poznać rozwój! szkół, nauk, żywoty znakomitych ludzi, stan wojska, skarbu. Realizacja takiej* zadań łączyła się z potrzebami natury materialnej. Uważał więc za konieczni posiadanie własnego domu i zespołu osób do pomocy w gromadzeniu! i kopiowaniu materiałów.

Prace nad historią i odwiedzanie probostw położonych na LitwiJ wpłynęły na zmniejszenie się zainteresowania poezją i redakcją „Zabaw”! O związanych z pracą Naruszewicza nadziejach świadczy przyznanie mu prze! Stanisława Augusta 11 V 1776 r. Orderu św. Stanisława, za który poeta wyrazi! podziękowanie w wierszu pt. Proemiando incitat (nagradzaniem zachęca ogłoszonym w druku ulotnym i w „Zabawach” (t. 14 cz. 1). Utwór stanowi! pochwałę nagrody królewskiej, podkreślał oddanie piszącego i wyrażał zapewl nienie, że oczekiwania związane z osobą autora historii zostaną spłacona w postaci wielkiego dzieła. O powszechnym uznaniu, jakim się cieszył świadczy sporządzona przez Bohomolca edycja Dziel (t. 1 -4, 1778). Król mianował go 24 III 1781 pisarzem wielkim litewskim i sekretarzem Rady! Nieustającej (do 1786). W r. 1783 odznaczył go także orderem Orła Białego!

Od wiosny 1776 i w miesiącach letnich przebywał Naruszewicz w Po| wieci koło Pińska, potem w Welatyczach — w domu szambelana Kazimierzą! Jezierskiego. Jako kopista pomagał historykowi gospodarz. Od połowy majJ 1777 funkcję kopisty pełnił eks-jezuita F. Sakowicz, a od początku 1779 r.j M. Nielubowicz Tukalski. Zimę poeta spędzał w Warszawie, a pod konied 1777 r. król wyznaczył mu lokum w pałacu Pod Blachą, gdzie na sta! zamieszkał od 1780, przygotowując redakcję Historii narodu polskiego. Z okroi sem tym (zapewne od 1775) łączą się początki związku z Magdak| z Eysymontów Jezierską, secundo voto Antoniową Rybińską, kasztelanów owrucką, z którą do końca życia pozostawał w przyjaźni. Związek ten odej| w życiu poety-historyka dużą rolę. Swe uczucia do Jezierskiej wytj w wierszu Odjazd („Zabawy” 1777, t. 16 cz. 1), jednym z najpiękniejsi erotyków polskich drugiej połowy XVIII w., nacechowanym szczero uczucia. Adresatka została ukazana jako śliczna Nimfa-Korynna, dzięki

322