89261 IMGF78 (5)

86

Można by jeszcze przytoczyć wiele sposobów rozumienia wieczności, lecz taki przegląd nie jest celem niniejszej pracy. Natomiast interesująca wydać się może odpowiedź na pytanie, w jakim stopniu problemy zmienności i wieczności znajdują miejsce w poradnikach dla nauczycieli i programach nauczania. Można się spodziewać, że odpowiedzi tej szukać będziemy i ją znajdziemy w aktualnych programach nauczania j. polskiego, jak też licznych opracowaniach dla nauczycieli polonistów. Nic bardziej mylnego. Znane mi programy i poradniki, a nawet „naukowe” opracowania z tej dziedziny niemal zupełnie pomijają tę kwestię. Nawet wtedy, gdy wynika ona w sposób oczywisty z zawartości poznawanych utworów.

4. Czy możemy „uchwycić” czystą wolność?

Czy możemy „uchwycić” czystą wolność? Wolność poza tłem i wszelkim uwarunkowaniem? Wolność jako fakt, a nie pojęcie? Niektórzy myśliciele twierdzą, że jest to możliwe, gdy nastąpi „opróżnienie umysłu z wszelkich rzeczy, które zgromadził”. Wtedy odkryje się „niezwykła przestrzeń”, która jest wolnością¹⁴. Podobnie rzecz ujmują niektórzy mistycy. I oni sądzą, że możliwe jest bezpośrednie odkrycie — w pewnych warunkach — tego, co Rzeczywiste, Wolności, Boga. Sw. Jan od Krzyża napisał między innymi:

Jeśli chodzi o poznanie naturalne drogą pamięci, to przez nie rozumiemy te wszystkie, które pamięć kształtuje lub może wytworzyć na podstawie działania pięciu zmysłów ciała: słuchu, wzroku, powonienia, smaku i dotyku, oraz wszelkie inne, jakie może ukształtować i wytworzyć.

Ze wszystkich tych poznawań i kształtów ma ogołocić się i opróżnić (podkr. moje W. P.), oraz starać się stracić wszelkie o nich wyobrażenia tak, by w niej nie zostało ni znaku poznania, ni śladu rzeczy, lecz aby stała się nagą i pustą, jak gdyby nigdy nic przez nią nie przeszło — w zupełnym zapomnieniu i zawieszeniu wszystkiego”'⁵.

¹⁴    J. Krishnamurti, Księga tycia, Poznań 2002, s. 422.

¹⁵    Św. Jan od Krzyża, op, cii., s. 229.