89695 MRR1

zrozumieć chrzest ijaństwo 1 dysponuje tylko paroma ury* kami Ewangelii, brewiarzem katolickim, różnorodnym materiałem ikonograficznym (bizantyjskie ikony, posążki świętych z okresu barok j. szaty liturgiczne popów), a jednocześnie ma możliwość obserwowania życia religijnego jakiejś wsi europejskiej- Obserwator buddysta niewątpliwie zauważy wyraźną różnicę między życiem religijnym ■ ieśniaŁ ów a pojęciami teologicznymi, etycznymi i mistycznymi proboszcza tejże wsi Będzie miał całkowitą słuszność stwierdzając tę różnicę, ale będzie w błędzie, jeśli będzie chciał oceniać chrześcijaństwo nie na podstawie tradycji zachowanych przez jednego człowieka-kapłana i będzie uważał za „prawdziwe” U tylko przeżycie religijne całej społeczności danej wsi. Odmiany sacrum objawiane przez chrystianizm są, ogólnie biorąc, prawidłowiej zachowane w tradycji reprezentowanej przez ^1,*r^l*t (choćby nawet była ona znacznie upiększona przez teologią i historię) aniżeli przez wierzenia mieszkańców wsi. To, co interesuje ohse rwatora. to nie poznanie jednego wycinka historii chrześcijaństwa ani jakiegoś jednego sektora życia chrześcijańskiego, lecz religia chrześcijańska jako taka. Fakt, że jedna osoba w całej wsi zna rytuał, dogmat i mistyką chrześcijańską, a reszta społeczności je ignoruje i uprawia kult prymitywny, przepojony przesadami (tzn. szczątkami ^degenerowanych hierofanii) nie przedstawia w tym wypadku żadnego znaczenia. Ważne jest zdanie sobie sprawy, że ta jedyna osoba zachowuje w sposób całkowity, jeśli nie pierwotne przeżycie chrystianizmu, to przynajmniej jego zasadnicze pierwiastki i wartości mistyczne, teologiczne i rytualne.

Podobny błąd metodologiczny zdarza się często w etnologii. P. Radiu czuje się upoważniony do odrzucenia wniosków badań misjonarza Gusindego, bo dotyczyły tylko jednej osoby. Takie stanowisko byłoby może słuszne, gdyby badania miały cel ściśle socjologiczny, a mianowicie poznanie życia religijnego społeczności mieszkańców Ziemi Ognistej w określonym momencie historycznym. Z chwilą jednak gdy chodzi o poznanie zdolności przeżywania sacrum przez mieszkańców Ziemi Ognistej, sytuacja jest inna. jJednym zaś z najważniejszych problemów historii religii jest właśnie owa zdolność poznania różnych odmian sacrum przez ludzi pierwotnych} Gdyby bowiem udało się dowieść (co zresztą uczyniono w ostatnich dziesięcioleciach), że życie religijne ludów pierwotnych jest naprawdę