CCF20081102049

karku podczas zastanawiania się nad odpowiedzią werbalną oraz dotykanie wlij nego policzka lub czoła w czasie interakcji. Inne adaptatory to zachowm idiosynkratyczne, być może powstałe u jednostki w wyniku warunkowania j nawyki nerwowe, a następnie włączone w jej zachowania interakcyjne. Gospod telewizyjnego talk show Johnny Carson prezentuje całą gamę adaptatorów - sly zowane, podrygujące jak u koguta ruchy głowy, dotykanie krawata, bawieniu długopisem i temu podobne.

Ekspresje afektu wreszcie są niewerbalnym przekazem emocji, przede wszyslU za pośrednictwem wyrazu twarzy (Ekman, Friesen, 1975). Studiując mimicy ekspresje afektu w różnych kulturach, badacze ustalili pewne uniwersalne w/c ruchów twarzy w czasie wyrażania emocji radości, strachu, zaskoczenia, snnil gniewu i odrazy. O ile publiczne ekspresje mimiczne tych emocji mogą być odmioH w różnych kulturach, o tyle ich ekspresje prywatne są całkiem podobne. Wyróżnili cztery reguły ekspresji, które rządzą, jak się wydaje, publicznym wyrażaniem szczególnych emocji w konkretnych kulturach (Ekman, Friesen, 1971).

Jedną z reguł ekspresji jest intensyfikacja - ukazanie własnego zaangażowilj emocjonalnego jako większego niż w rzeczywistości. Na przykład mimiczna eksf sja przyjemności przy powitaniu zaproszonych gości w naszej własnej kullill sugeruje regułę intensyfikacji: „Tak baaaardzo się cieszymy, że mogliście przyjść W przeciwieństwie do tego zdajemy się dezintensyfikować publicznie nasze ni czarowanie lub smutek z powodu pominięcia nas przy przydzielaniu pożądimyl zaszczytów lub nagród, niekiedy także dezintesyfikujemy radość z osiągnli zaszczytu. W pewnych sytuacjach i w pewnych rolach publicznie eksponowimyt wypada neutralizować mimiczne ekspresje pewnych emocji. Na przykład zacliui nie sędziów na sali rozpraw i arbitrów zawodów sportowych rzadko zawiera rm|| z wyniku procesu lub meczu, który prowadzą, chociaż prywatnie muszą przeklm pewne rezultay nad inne. Na koniec pewne sytuacje zdają się wymagać tłumi ekspresji jakiejś emocji przez maskowanie jej jakąś inną. Przegrane w konku Miss Ameryki uśmiechają się promiennie, podczas gdy zwyciężczyni plm Zaobserwowano też na przykład, że w obecności dziewczyny lub kolegów amił kańskie nastolatki i dorośli „macho” maskują strach gniewem.

Podczas gdy wiele emocji wyrażanych jest poprzez pełną ekspresję mimli ną powyższe reguły niekiedy wpływają specyficznie na mimiczny wyraz emm Na przykład dezintensyfikacja albo niezręczna próba neutralizacji prowadził i sem do częściowej aktywności mimicznej. Pamiętam, kiedyś jako mały chłopi miotałem się wściekle i daremnie, usiłując uderzyć w żołądek przeciwilll podczas gdy ten, dużo ode mnie wyższy trzymał mnie spokojnie w bezpicoi odległości, na długość wyprostowanego ramienia, opierając dłoń na mojej glu» Ku memu upokorzeniu nauczyciel, który przerwał tę „walkę”, nieudolnie /» tralizował rozbawienie, co dało efekt w postaci częściowej ekspresji mimic/ł W podobny sposób nieudolne próby maskowania mogą prowadzić do kokiP mimicznego, wzajemnego przenikania emocji tłumionej z tą która ma ją iii kować. Na przykład część twarzy może wyrażać zaskoczenie, podczas gdy <lfl cześć ujawnia gniew, który ktoś rzeczywiście odczuwa.

i < i ■ właściwości kodów niewerbalnych

i > hi wionie zachowań niewerbalnych z zachowaniami językowymi w inter-I li ukazuje kilka fundamentalnych właściwości funkcjonowania kodów nie-łi¹ 'Im , li Po pierwsze - w działania niewerbalne jesteśmy w toku konwersacji i nwimi bez przerwy - w równym stopniu kiedy nie mówimy i kiedy im Mic, Marszczymy nos, drapiemy się, obracamy głowę ku drugiej osobie lub I ¹ u illiiy się od niej, kiwamy głową potakująco, przestajemy potakiwać itp. w t, i aron konwersacji jest zatem nieprzerwanie zaangażowana w zachowa-

I .....cr ludne, bez względu na to, czy mówi, czy słucha wypowiedzi drugiej

i ,

l > drugie, wyjąwszy pewne aspekty nieinterakcyjnie, na przykład wygląd n< /uchowania niewerbalne jednostki wytwarzane są raczej bez udziału t -ii u więc w porównaniu z bardziej świadomie wybieranymi zachowaniami I¹11¹,1111 v 111 i, pozostają w znacznym stopniu poza świadomością zachowania. Ta Ni liumo ma wiele ważnych implikacji dla postrzegania zachowania niewerbal-|r (iiiilncra, co omawiamy w następnym podrozdziale.

Mh/iiii sądzić, że jesteśmy mniej świadomi jednych zachowań niewerbalych i mu i i li Mamy tendencję do bycia świadomymi bardziej twarzy i głowy niż m ni się dzieje z resztą naszego ciała. Na przykład jesteśmy zdolni do ¹ u i li' liów towarzyskich” (social smiles) w stosownych momentach interakcji, uii" Im, można sądzić, że niska samoświadomość odnosi się do niższych, w sensie I ¹ 'iiyni. partii ciała - jest niższa dla nóg i skrajnych części ciała (dłonie " c i m> dla głowy i ramion.

li ■ fiu różnica polega na tym, że podczas gdy związek naszch słów z tym, |i "h reprezentować, jest arbitralny, to znaczenie jednostkowych zachowań u ilmlnyeh, z kilkoma wyjątkami (jak emblematy) nie jest do nich przypisane, i hm fonicznymi (Burgoon, 1985) reprezentacjami znaczeń i nie mają desyg-l|biH‘ go charakteru słów. Na przykład słowo mówione „krzesło” jest posiadają-i I' lygnuty zbiorem dźwięków, który może być zastąpiony przez słowo , "l albo jakikolwiek inny arbitralny zbiór dźwięków pod warunkiem, że |*i > \ e/lonkowie społeczności językowej są zgodni co do takiego użycia.

' nu jest na zewnątrz rzeczywistego zachowania. Jeśli natomiast wskażę u l" kiedy ly wchodzisz do pokoju, to mój gest modeluje dosłownie działanie, b i* prezentuje.

I’u i warte, podczas gdy znaczenia przywoływane przez słowa i wypowiedzi • "im są tylko do pewnego stopnia zależne od kontekstu, w którym się l "Vlu|i|, znaczenie zachowań niewerbalnych jest w wyższym stopniu funkcją u mm czynników kontekstowych po prostu dlatego, że zachowania te nie mają iii 'tonalnych definicji. Nawet rozmaite znaczenia kojarzone z prostym aktem i ml i lub bycia dotykanym są silnie uzależnione od kontekstu, obejmującego ¹ min werbalne i inne zachowania niewerbalne, a także czynniki relacyjne mm y|iio (Jones, Yarbrough, 1985).

Ili względu na wywoływanie zróżnicowanych konotacji u różnych słucha-luwo „ojciec” odnosi się do ustalonego związku biologicznego - ten rdzeń