CCI2012052107

96 Anna Pilch

się bardzo pomocną w tej przestrzeni filozofią, którą sini iiml. wał Maurice Merleau-Ponty.

Problem przełożenia „niewidzialnego” w „widzialne" njim niają Aleksander Wat i Jan Lebenstein, a sformułowana pi Merleau-Ponty’ego koncepcja (jest on autorem takich d/lel, pi Oko i umysł, Widzialne i niewidzialne, Fenomenologia percefn/i) In szczególnemu „oglądowi tekstów” wspomnianych artystóu

W tym wariancie możliwe zatem staje się badanie irlm p obraz malarski - obraz poetycki w modelu filozofii pot rak li .u „ nej jako punkt widzenia, spojrzenie na tekst (malarski, pi u i y ki jako sposób rozwiązywania interpretacyjnych zadań, lllnmli sformułowanej przez Maurice’a Merleau-Ponty’ego, repre/emi jącego opcję, nazwijmy ją, w sporym uproszczeniu, psychi tli > j • i • ną. Sfera zainteresowań wymienionego tu filozofa sprowai I / a i do problematyki percepcji dzieła sztuki wyrażonego zmim u w środkach werbalnych, jak i wizualnych, kwestii, którą na/\ u on widzeniem - więcej: myśleniem w widzeniu.

Wyrażanie widzialnego i niewidzialnego, zarówno od \i mu kreacji artystycznej (poeta-malarz), jak i od strony emoc ji i h II >|i ru: percepcji dzieła, zrozumienia mowy, kontemplowania pli.l u można zobaczyć we wspomnianych już wierszach i obia/a. I a te mogą być przedmiotem szkolnej interpretacji.

2. Obszary filozofii obrazu (Foucault)

Tak samo postąpimy w obszarze drugim - „filozoficznym' zajmując się kwestią „filozofii rzeczy” oraz możliwośelan znakowego konotowania treści i sensu w znakach werbalny (wiersz) i wizualnych (obraz). Mowa o filozofii rzeczy, pi/ ci miotów, przedstawionych w dziele za sprawą języka poelyi I i. c - „mowy” rzeczy w poetyckim obrazie i „mowy” rzeczy, pi/n miotów, ujętej na płótnie w kompozycję i układ martwej natui i przedstawionej przez artystę malarza (aspekt filozoficzny L ucault - myślenie). Tu hasłem-pojęciem organizującym pmi ■ interpretacji jest logos - myślenie: uzewnętrzenie myślenia I pn jekcji, przetworzonych w artystyczną kreację, ale też my.lnu w obrębie przedmiotowi rzeczy należących do przedstawiłm> . świata dzieła malarskiego i świata rzeczytunkejanujątyi hu . .1 rębie obrazu poetyckiego (próba interpretacji yvewni.li/ny relacji w obrębie dzieła (ten problem pojawia się w wierszach Szymborskiej Rozmowa z kamieniem czy Pomyłka). Myślenie rzeczy i o rzeczach rozumiem jako uruchomienie polisemicznej interpretacji, odkrywającej mowę rzeczy wyrażoną w środkach języka i mowę rzeczy wyrażoną w formach malarskich.

Warto w tym miejscu przywołać Herberta i Torrentiusa, tworzących parę, która pokazywałaby i ilustrowała tak postawioną kwestię.

W tym przypadku wybrane wiersze Zbigniewa Herberta, które noszą ślady artystycznej fascynacji, znawstwa przede wszystkim, intelektualnej pasji, jaką wyzwoliło w poecie kontemplowanie i interpretowanie martwej natury malowanej przez Holendrów (przez malarzy szkoły holenderskiej XVII wieku, takich jak choćby Torrentius, Terborch, Claesz, malujący martwe natury, Bosschaert, malujący kwiaty) prowokują do postawienia pytania o sposoby funkcjonowania rzeczy w martwej naturze, i konsekwencji artystycznej, jaka mogła wyniknąć z inspiracji i fascynacji tego rodzaju gatunkiem sztuki malarskiej dla uruchomienia z kolei poetyckiego dzielą (Herbert),

Michel Foucault - autor wielkiego dzieła Obrazy i rzeczy dostarcza pomysłu na sposób podejścia do tak postawionego zagadnienia, do takiego konkretnego przypadku.

3. Obszary retoryki obrazu (Barthes)

Sposoby budowania iluzji w danym systemie znaków, mowa znaczeń wyrażonych w znakach słownych i znakach wizualnych (signifie i signifiant), to domena, którą w Retoryce obrazu przedstawił Roland Barthes. Zaprezentowane tam poglądy na różnice w sposobach funkcjonowania retorycznego tekstu, jego sensu i znaczenia to kolejna możliwość interpretacji wiersza i obrazu.

Retoryka werbalna i retoryka wizualna uzmysławia, że przekazywane przy pomocy znaków słownych i znaków wizualnych treści mogą tworzyć wspólną dla tekstów artystycznych przestrzeń (tak wyobraża to sobie Roland Barthes).

Figury dyskursu i figury obrazu, ich retoryczną odmienność, ale i zmierzanie do sensu, który funkcjonuje w przestrzeni wspólnej - wizualno-werbalnej wyraźnie widać w niektórych wierszach Adama Zagajewskiego.