Schaeffler Filozofia Religii9

przctnlcnlcnlu religii w filozofię. Obydwa ajumoby filozoflr/.nrgn zajmowania się religią dają się prześledzić od czasu narodzin filo- • zofii aż po jej dzień dzisiejszy.

Pierwsze ustalenie stosowane jest przede wszystkim do wyników badań etnologii religii, a więc do opisu kultur, w których . nie doszło jeszcze cło wykształcenia się myślenia filozoficznego lub naukowego. Tam religia odpowiada na pytania i spełnia funkcje, które w kulturach o rozwiniętych systemach filozoficznych i naukowych stały się zadaniami tak zwanego myślenia racjonalnego.' Filozofią i nauka upatrują w tych kul turągj*^swe.j,.w.łąsnej

Drugie ustalenie służy przede wszystkim do samokorekty filozofii i nauki, po pojawieniu się pierwszego rozczarowania „myśleniem racjonalnym”. Dotyczy to zwłaszcza fazy rodzenia się krytykLąjąrożytnej scholastyki, lecz także okresu, który nastał po przejściu zwycięskiego prądu nowożytnego oświecenia (tj. przełomu ^VfII i XIX wieku) albo współczesności, w której jednowymiarowy. naukowy sposób myślenia popadł w. wyraźny kryzys. W tego rodzaju sytuacjach okazuje się bowiem, że zbyt beztroskie myślenie krytyczno-religijne łatwo traci z pola widzenia ważne zakresy tematyczne i staje się bezradne wobec zadań, które nie mogą być spełnione w interesie jednostek i społeczeństwa. ^tedy we., własnym interesie filozofii i nauki leży przypomnienie sobie poprzez religię o tych właśnie zakresach. tematycznych,. Celem wysiłków pozostanie wówczas oczywiście wciągnięcie tych tematów i zadań do rozważań filozoficznych i naukowych, a tym sposobem również „przejęcie religii w spadku” przez, filozofie.! naukę.:,.

Owocność obydwóch ustaleń jest poza wszelką wątpliwością.

, ,r Pierwsze z nich, wgląd myślenia filozoficznego i naukowego > w swojąięiprehis-torię” przekazuje filozofii i nauce świadomość^ich 1 Własnej ^:histó:i^ę^    |.^^w"

:'sze istniały i nie ^wszędzie powstały. Drugie ustalenie, próba przejęcia od religii problemów i*^pogTądów, które dla filozofii i nauki nie stały się jeszcze dostępne w ich dotychczasowym trybie rozwoju, może uchronić filozoficzno-naukowy sposób myślenia od treściowego zubożenia¹ i otworzyć mu dotychczas zamknięte dziedziny pytań i badań.

OlwMity JHoIiUmu rtltmnwl tn/ iMnt(M.lyc/.u» idobozplou/.miHlwo tkwiące w obydwóch ustaleniach: opisują one ciągle religię jako „mną strońg    jako przyporządkowany, jej kontrast, bądź

albo też jako skarb tych> „dóbr. dziedzicznych'’, które filozofia i nauka chcą przejąć po ! „śmierci Boga”. Przy takim sposobie rozważania religii nie stawia się pytania, co" ona sama chce powiedzieć, lecz stawia się Jej sposób,^ ipp.że~ona by© pomocna ^iłozoloM a, naukowcowi,. który' ^aifi.PdJEtięj. odcina i zdobywa przez ten fakt swoje samorozumienie, w wyjaśnianiu tegoż samorozumienia. Kąt widzenia, pod jakim rozważa się tu religie, zdaje się być określany i zawężany przez zainteresowanie obce tematyce.    [

Trzy. inne typy filozof U, religii^.. które zostały zaprezentowane w niniejszej analizie, usiłują uchronić się przed, pwvm niebezpje-czeństwerp. Odnosi się to tak do filozofii religii na bazie teologii filozoficznej, jak też do fenomenologii religii i: różnych ustaleń analizy języka religijnego. -.BiraMfateft filozofia,religiiJmJiifo, _t ae) teologii filozoficznej.. chcę określić treściowo specyfikę religij-^lt^ilfo^te'myślenia, mówienia i działania. Człowiek religijny myśli

0    Bogu (a o wszystkim innym tylko w takim stopniu, jak to rozumie w swoim odnoszeniu się do Boga); mówi o Bogu (i o wszystkim tym o czym w ogóle może być mowa, gdy spodziewa się spotkać tam przepowiadanie o wielkich czynach Boga lub boskiej działalności zbawczej jako wybawieniu od doświadczanego zła); przyjmuje w swym działaniu odpowiedni stosunek do Bogaji^do wszystkiego innego, szukając w tym wypełnienia woli Bożej). Filozof zaś, taka jest powszechna opinia, może poznać, o czym mówi religia w swój niezmienny sposób, tylkp wówczas, jdy wpierw zrozumie na drodze filozoficznej, ^ózyj^iest^awaT^gdy mówi sie o Bo-ftu—JAT^- terminologii'wcześniejszej filozofii języka, dostępao "r 5"£u:rmen ia religii można wyrazić następująco: Filozoficzna nauka o Bogu ubezpiecza się we własnej kompetencji referencji wszelkiego myślenia religijnego, mówienia i działania

iż

zie zdolna zapytać, c^ na temat Boga ma do powie-religia — w swej specyfice wobec filozofii.

1    dopiero wtedy staje się zdolna do ujmowania specyficznie religijnej treści znaczeniowej tej teorii i praktyki.. Tylko ucząc mó-wienia o Bogu w spęgpjg filozoficzny, ma taka filozofia -religii na-

155