134
134
»
góly dawnych czasów Krzemieńca dotyczące... A ponad samem miastem wznosił się na górze zamek królowej Bony, wiążący nas z Zygmuntowskiemi czasami. A wpobliżu Krzemieńca leżały hetmańskie wspomnienia Wiśniowca, historyczne Beresteczko... i szereg miejscowości powstańczą krwią 63 roku zabarwionych.
Domu rodziców moich, wujostwa Suskich, a zwłaszcza bliskich moich krewnych, Andrzejostwa Miłaszewskich, jak Andrzejostwa Tkaczyńskich, koncertowały całe ówczesne, jeszcze silnie reagujące na przeszłość życie Krzemieńca. Stryj Andrzej od kilkudziesięciu lat tam zamieszkały, i żona jego. Joanna z Paszkowskich, byli niewyczerpaną kroniką dawnych czasów, a ja pilnym ich słuchaczem, obdarzonym szczodrze ogromną ilością opowieści i anegdot Krzemieńca i całego Wołynia dotyczących.
Krzemieniec nie był jeszcze wówczas pusty. Zamieszkiwało tam wiele rodzin ściśle z przeszłością jego związanych, a w każdym mniejszym lub większym dworku ciekawy umysł dziecka odnajdywał jakieś szczegóły przeszłości dotyczące, chwytał urywki rozmów, które w jego pamięci gromadziły na przyszłość wiedzę o «tamtych» czasach.
I w okolicach Krzemieńca było wówczas ludno i gwarno. Wprawdzie «wielu biaklo*, lecz ci, co zostali, siedzieli na wsi.
Pamiętam wielkiego przyjaciela moich rodziców, sędziwego już podówczas starca, byłego profesora malarstwa w Liceum, p. Bonawenturę Klembowskiego, którego postać i głos żywo i barwnie rysują się wśród wspomnień moich dziecinnych. Niezliczoną ilość razy «na ławeczce* przed jego dworkiem, lub w bardzo zaniedbanym, chociaż pełnym pamiątek mieszkaniu, «z gorączkową ciekawością* wsłuchiwałem się w nieskończone powieści o ((tamtych* czasach, kiedy u p. Bonawentury bywał «sam pan Czacki*, kiedy ((jeszcze Liceum było*, a pan profesor własnemi swojemi oczyma widział wszystkich «tych» ludzi, których znał *i pan Beau-prć... Wyrazami: Mickiewicz, Słowacki, Czacki, Feliński, Osiński, Zan... starzec operował z wprowadzającą nas w zachwyt swobodą i był to jedyny człowiek, którego uważałem za bardzo szczęśliwego, ((chociaż był stary...*
.