79064 skanuj0121 (18)

t*«tczrnii:

1.    Nadymanie policzków. Ćwiczenie wykonuje się kilkakrotnie, wargi przez cały cza; są zwarte. Rezultatem (ego ćwiczenia jest maksymalne zwiększenie objętości tzw. ptzedsionkajamy ustnej. Gdyby dziecko nic potrafiło wykonać tego układu lub wykonywało go nieprecyzyjnie, można w charakterze ćwiczeń wstępnych stosować nadmuchiwanie gumowych zabawek, specjalnych baloników, puszczanie baniek mydlanych.

2.    Nadymanie policzków z uwolnieniem nagromadzonego w jamie ustnej powietrza (powstający szmer przypomina głoskę p 7 silnym rozwarciem).

3.    Nadymanie policzków i zatrzymywanie sprężonego powietrza w jamie ustnej około 4— 5 sck., następnie oddychanie przez nos bez zmiany położenia warg i policzków.

4.    Nadymanie policzków na zmianę, lewego i prawego (przesuwanie powietrza z jednej strony jamy ustnej do drugiej; wargi pozostają zwarte).

5.    Wciąganie policzków do jamy ustnej. Przy tym ćwiczeniu policzki ściśle przylegają do luków zębowych, wargi tworzą zajęczy pyszczek.

6.    Przy zaciśniętych zębach zwieranie i rozwieranie warg. Zwarcie ma być silne, a rozwarcie największe, jakie ćwiczący może wykonać w tej pozycji.

7.    Zaokrąglanie i spłaszczanie (rozciąganie) warg przy zwartych szczękach. Przy zaokrągleniu wargi wysuwają się do przodu i całkowicie zwierają się; przy spłaszczeniu wargi ściśle przylegają do luków zębowych (widoczne zęby gonie i dolne), kąty ust są wydatnie cofnięte, widoczne jest napięcie muskulatury warg i policzków oraz pogłębienie bruzd nosowo-•wargowych.

8.    To samo ćwiczenie, przy czym w fazie spłaszczenia wargi pozostają również zwarte. Spłaszczenie winno być wyraźno — układ nie może być taki sam, jak przy neutralnym zwarciu warg.

9.    Przy zwartych szczękach i wargach odciąganie na przemian kątów ust na boki.

10.    Cmokać przy dowolnym układzie warg (powstający szmer przypomina brzmieniem pocałunek). Następnie cmokać przy wysuniętych i zaokrąglonych wargach. W tej fazie ćwiczenia szczęki pozostają zwarte.

11.    Wymawianie samogłosek ustnych z wyraźnie przesadną artykulacją warg, np. w kolejności: a-i-o-c u-y. W następnej fazie ćwiczenia samogłoski łączy się w paty i każdą z par kilkakrotnie powtarza (uwzględniamy tu jedynie samogłoski o skrajnym układzie warg: a-hl):

a)    a-l-a-f    d) l-a-i-a

b)    u-u-a-u    e)    i-ti-i-u

c)    thi u-l    f)    u-a-u-a

12.    Wymawianie samogłosek ustnych przy /wartych szczękach. Kolejność samogłosek dowolna; dbać należy o prawidłowe brzmienie samogłosek.

13.    Paty lekko rozwartych szczękach (odległość między zębami górnymi i dolnymi wynosi około 1 cm) naciskać palcami wskazującymi na kąciki ust w kierunku środka szpary ust. pod działaniem palców wargi wysuwają się do przodu i uwypuklają na zewnątrz do góry i do dołu w kształcie charakterystycznych luków. Przy tym układzie, nie zwalniając nacisku palców, zalecamy wykonać zwarcie warg. Ćwiczenie powtarzamy kilkakrotnie.

J4. Przy zamkniętych szczękach unoszenie wargi górnej (widoczne są tylko zęby górne), a następnie opuszczenie wargi dolnej (widoczne są tylko zęby dolne).

15. Przy zamkniętych szczękach wargi są wysunięte do przodu i zaokrąglone w kształcie

2S2

wąskiego lejka (pozycja, jak przy wymcwio ramogjoeki u). Od tego układu, stopniowo opuszczając szczękę dolną i poszerzając we wszystkich kierunkach odległość między wargami, przechodzimy do najszerszego okrągłego otwarcia szpary ustr.ej. Następnie stopniowo powracamy do poprzedniego położenia warg, nic zmieniając położenia szczeki dolnej. Przy tym ćwiczeniu należy szczególnie zwracać uwagę na symetryczną pracę warg.

16.    Górne siekacze oprzeć na wardze dolnej, warga górna jest lekko uniesiona, tak że widoczne są siekacze górnego luku zębowego (układ, jak przy artykulacji głosek szczelinowych wargowo-zębowych: f, v). Wdychać i wydychać powietrze przez szczelinę wargowo-zębową.

17.    Dolna szczęka przesuwa się do przodu i do góry, tak że obnażone dolne siekacze dotykają spłaszczonej wargi górnej.

18.    Ćwiczyć na przemian układy, jak przy ćwiczeniach 16 i 17. Zwraca się uwagę na precyzję mchów oraz. na sposób przechodzeniu z jednego układu do drugiego.

19.    Górne siekacze lekko dotykają wargi dolnej (por. ćwiczenie 16), równocześnie wargi

wykonują ruch spłaszczenia i powrót do pozycji neutralnej. Te same ruchy warg przy kontakcie zębów dolnych z. górną wargą (por. ćwiczenicl 7). Ćw iczenie należy stosować w wypadkach, gdy istnieją trudności artykulacji głosek wargowo-zębowych — artykulacje dwu wargowe, zamiana v przez »(0.    _    .

20.    Wargi wysuwają się do przodu, zaokrąglają i zwierają, a następnie wykonują ruch w prawo i w lewo. Szczęki przez cały C2as ćwiczenia pozostają zwarte. •

21.    Pr/y układzie warg, jak w ćwiczeniu 20. ruchy warg do góry i do dołu.

22.    Przy rozwartych szczękach wciąganie w głąb jamy ustnej warg. tak by całkowicie zasłaniały górne i dolne zęby. Następnie rtopniowo unosić szczękę dolną, z.bliżać wargi i wciągać *

‘ powietrze.

23.    Wargę górną kładziemy możliwie najdalej na wargę dolną i wykonujemy ruchy ssania. To samo ćwiczenie pr/y ułożeniu wargi dolnej na wardze górnej.

24.    Ruch kolisty wysuniętych, zaokrąglonych i zwartych warg. Ruch warg może być wykonywany samodzielnie lub łącznic z ruchami szczęki dolnej.

25.    Utrzymywanie przy pomocy warg specjalnego patyczka lub zakorkowanej szklanej TUrki. Wdech i wydech kącikami ust. Dla zwiększenia wysiłku patyk lub rurkę można obciążyć plasteliną. Celem wyeliminowania oddychania przez, nos można zaciskać nozdrza.

26.    'Dmuchanie na płomień świecy, skrawki papieru, watkę, pingpongową piłeczkę przy różnym układzie warg:

a)    wargi ułożone w kształcie wąskiego lejka (por. układ przy samogłosce u).

b)    wargi ułożone w kształcie szerokiego lejka (por. układ przy wymowie spółgłoski

c)    układ właściwy spółgłosce /(kontakt wargi dolnej i górnych siekaczy).

27.    Ćwiczenia wibracji warg (parskanie). Przed wibracją wargi winny być lekko zbliżone i nieco spłaszczone.

Język

W procesie artykulacji język spełnia szczególnie doniosłą rolę. Tylko przy nielicznych głoskach, wargowych twardych i przy krtaniowych, język zachowuje się biernie, przy pozostałych spółgłoskach i przy wszystkich samogłoskach narząd ten zajmuje określoną, ważną dla artykulacji pozycję. Niektóre głoski wymagają szczególnie wyspecjalizowanych ruchów i układu języka,

283