242

Żaden naród nic jest bliższy narodowi amerykańskiemu ze względu na młodą krew i naiwne pragnienia, żaden naród nie używa tak odmiennych słów, by sławić własną legendę. Drogi zepsucia i drogi niewinności są również i w tym przypadku niepokojąco bliskie; lecz nieustanne szaleństwo spycha Niemców z ich drogi, kierując ich ku straszliwym i tragicznym przygodom.

„Z jednej strony i drugiej zaangażowano siły zdolne odmienić nasz los. zepchnąć nas w kąt niczym bezużyteczny szmelc albo zawieść nas na jakiś bezpieczny brzeg. Ameryka jednak wygra tę wojnę, ponieważ jej początkowy zryw posłuszny jest autentycznym siłom, ponieważ uważa ona za łatwe i słuszne to, co stawia sobie za cel. Keep smiling, «zachowaj uśmiech»; ten pokojowy «slogan» docierał z Ameryki przy akompaniamencie wesołych melodii, podczas gdy Europa zdawała się pustą wystawą, a surowość narzucona przez reżimy totalitarne ujawniała tylko zrozpaczone i smutne oblicze faszystowskiej reakcji. Skrajna prostota amerykańskiego optymizmu mogła oburzać tych, którzy przekonani byli o konieczności noszenia żałoby jako oznaki ludzkiego odruchu, którzy przedkładali dumę z własnych zmarłych nad zdrowie własnych żywych. Ale wielka duma Ameryki z powodu swoich dzisiejszych synów to świadomość, że przebyli oni najtrudniejszą drogę na świecie, uniknęli zasadzek i niebezpieczeństw nieustannego niemal rozwoju. Bogacenie się i biurokratyczna korupcja, gangsterzy i kryzys, wszystko stało się naturalne w rosnącym organizmie. Tak wygląda jedyna historia Ameryki; naród, który dojrzewa, rekompensuje swoim nieustannym zapałem popełnione wcześniej błędy i dobrą wolą odkupuje przyszłe zagrożenia. Najbardziej wrogie siły mogły się spotkać na amerykańskiej ziemi, choroby i nędza; ale skutek tych zagrożeń i lęków był w ostateczności zawsze pozytywny, przyczyniał się po raz kolejny do potwierdzenia wagi jednostki.

Ciąży nad amerykańską cywilizacją głupie zdanie; cywilizacja ma-terialistyczna, cywilizacja producentów: to duma rasy, która nie zmarnowała swoich sil na tworzenie ideologii i nie wpadła w łatwą pułapkę «wartości duchowych», ale uczyniła z techniki własne życie, wywiodła nowe więzi uczuciowe z codziennej praktyki zbiorowej pracy i nowe legendy z poszerzonych horyzontów. Cokolwiek by sądzili krytycy romantyczni, tak głęboko rewolucyjne doświadczenie

nie pozostało nienazwane; podczas gdy w powojenne] Europie powracały tematy dekadenckie albo pojawiały się formuły, takie jak surrealizm, nieuchronnie pozbawione przyszłości, Ameryka wyrażała się w nowych powieściach i nowym języku, wymyślała kino.

Wielu przeczuwa, czym jest kino amerykańskie, żywiąc do niego ową mieszankę sympatii i niechęci, którą utożsamia się na ogół z jednym z naszych niezmiennych kompleksów Europejczyków, zjawisko to nie zostało jednak jeszcze wystarczająco precyzyjnie opisane. Skoro przymusowa wstrzemięźliwość uchroniła nas od nadmiaru reklam i nudy nawyku, możemy zastanowić się ponownie nad znaczeniem tego doświadczenia edukacyjnego i dostrzec w kinie amerykańskim najważniejsze przesłanie, jakie odebrało nasze pokolenie”.

Pintorowi obca była arystokratyczna krytyka masowych mediów, tak typowa dla powojennej europejskiej lewicy. Powiedzielibyśmy dzisiaj, że bliższy był Benjaminowi niż Adorno.

Kino postrzegane jest więc jako rewolucyjna broń obalająca wszelkie granice polityczne. Ale również w kategoriach estetycznych kino amerykańskie uczy nas patrzeć na świat świeżym i niewinnym wzrokiem; spełniło się życzenie Baudelaire’a, aby pokazać, „jacy jesteśmy piękni i młodzi, w lakierkach i mieszczańskich krawatach”. Dzisiaj, przypominał Pintor, Niemcy utrwalają retorykę „niewczesności”. Ameryka natomiast nie ma cmentarzy, których musiałaby strzec, jej misją jest obalenie bożyszcz i utopia nowego człowieka, pozostająca czystym postulatem w ideologii marksistowskiej, mogąca zaś zrealizować się wszędzie tam, gdzie człowiek nauczy się nie ulegać mistycyzmowi i nostalgii, tak w Ameryce, jak i w Rosji.

W naszych słowach poświęconych Ameryce wiele będzie naiwności i braku precyzji, wiele wypowiedzi odnosić się będzie do tematów być może niezwią-zanych z historycznym fenomenem USA i ich aktualnym kształtem. Nieważne: ponieważ nawet gdyby Kontynent nie istniał, nasze słowa nie straciłyby na znaczeniu. Ta Ameryka nie potrzebuje Kolumba, jest naszym wewnętrznym odkryciem, jest ziemią, ku której podąża się z taką samą nadzieją, taką samą ufnością, jak czynili to pierwsi emigranci i jak czyniłby każdy, kto gotów jest bronić za cenę trudów i błędów godności ludzkie) kondycji

243