28 (777)

Ad huius autem evidentiam sciendum est, quod aliquod nomen potest respectum importare dupli-citer.

Uno modo sic quod nomen impo-natur ad significandum ipsum respectum, sicut hoc nomen pater, vel filius, aut paternitas ipsa.

Quaedam vero nomina dicuntur importare respectum, quia signifi-cant rem alicuius generis, quam co-mitatur respectus, quamvis nomen non sit impositum ad ipsum respectum significandum; sicut hoc nomen scientia est impositum ad significandum qualitatem quamdam, quam sequitur quidam respectus, non autem ad significandum respectum ipsum.

Et per hanc modum ratio boni respectum implicat: non quia ipsum nomen boni significet ipsum respectum solum, sed quia significat id ad quod sequitur respectus, cum respectu ipso.

Respectus autem qui importatur nomine boni, est habitudo perfectivi, secundum quod aliquid na tum est perficere non solum secundum radonem speciei, sed secundum esse quod habet in rebus; hoc enim modo finis perficit ea quae sunt ad finem.

Cum autem creaturae non sint suum esse, oportet quod habeant esse receptum; et per hoc eorum esse est finitum et terminatum per men-suram eius in quo recipitur.

Sic igitur inter ista tria quae Au-gustinus ponit [ibid., c. III], ultimum, scilicet ordo, est respectus quem nomen boni importat; sed alia duo, spe-cies scilicet, et modus, causant illum

Aby stało się to jasne, trzeba wiedzieć, że jakaś nazwa może wyrażać odniesienie diuojako.

Po pierwsze w taki sposób, że nazwa zostaje nadana na oznaczenie samego odniesienia, tak jak nazwa ojciec, syn albo samo ojcostwo.

Niektóre zaś nazwy wyrażają odniesienie dlatego, że oznaczają należącą do jakiegoś rodzaju rzecz, której towarzyszy odniesienie, chociaż nazwa nie została nadana na oznaczenie samego odniesienia. Na przykład nazwa wiedza została nadana na oznaczenie pewnej jakości, której następstwem jest pewne odniesienie, nie została ona jednak nadana na oznaczenie samego odniesienia.

W ten właśnie sposób racja dobra zakłada odniesienie: nie dlatego, że nazwa dobra oznacza tylko samo odniesienie, ale dlatego, że oznacza to, czego następstwem jest odniesienie, wraz z samym odniesieniem.

Odniesienie zaś wyrażane przez nazwę dobra jest odniesieniem tego, co doskonali, o ile coś może doskonalić nie tylko ze względu na rację gatunku, lecz także ze względu na istnienie, które ma w rzeczach. W ten bowiem sposób cel doskonali to, co jest dla celu.

Skoro zaś stworzenia nie są swoim istnieniem, muszą mieć istnienie przyjęte. Z tego powodu ich istnienie jest określone i ograniczone na miarę tego, w czym jest przyjęte.

Tak więc spośród owych trzech czynników wyróżnionych przez Augustyna [tamże, rozdz. III] ostatni, czyli porządek, jest odniesieniem, które wyraża nazwa dobro, dwa pozo-respectum. Species enim pertinet ad ipsam rationem speciei, quae qui-dem secundum quod in aliquo esse habet, recipitur per aliquem modum determinatum, cum omne quod est in aliquo_/ sit in eo per modum reci-pientis.

Ita igitur unumquodque bonum, in quantum est perfectivum secundum rationem speciei et esse simul, habet modum, speciem et ordinem. Śpeciem quidem quantum ad ipsam rationem; modum quantum ad esse; ordinem quantum ad ipsam habitu-dinem perfectivi.

AD PRIMUM igitur dicendum, quod ratio illa procederet, si nomen boni esset impositum ad significandum ipsam habitudinem; quod fal-sum est, ut ex dictis, in corp. art., patet. Et propter hoc ratio non se-quitur.

AD SECUNDUM dicendum, quod bonum non differt ratione ab ente et uno, ut quasi habeant oppo-sitas rationes; sed quia ratio boni in-cludit rationem entis et unius, et ali-quid addit.

AD TERTIUM dicendum, quod secundum Philosophum in VIII Met. [text. 10], sicut in numeris quae-libet unitas vel addita vel remota va-riat numeri speciem; ita in definitio-nibus quodlibet additum vel remo-tum diversam speciem constituit. Ex ipsa igitur specie tantum consti-tuitur ratio veri, in quantum verum est perfectivum secundum rationem stałe zaś, czyli postać i miara, są przyczynami tego odniesienia. Postać bowiem wiąże się z samą racją gatunku, który z kolei przez to, że ma w czymś istnienie, jest przyjmowany wedle pewnej określonej miary, gdyż wszystko, co znajduje się w czymś, jest w nim na sposób przyjmującego.

Tak więc każde dobro jako to, co doskonali zarazem ze względu na rację gatunku i istnienie, ma miarę, postać i porządek. Postać mianowicie ze względu na samą rację [gatunku], miarę - ze względu na istnienie, porządek - ze względu na samo odniesienie tego, co doskonali.

W odpowiedzi NA PIERWSZĄ rację należy więc stwierdzić, że argument ten byłby słuszny, gdyby nazwa dobra była nadana na oznaczenie samego odniesienia - co jest fałszem, jak widać z tego, co powiedziano w korpusie artykułu. Dlatego argument nie jest słuszny.

W odpowiedzi NA DRUGĄ rację należy stwierdzić, że dobro nie różni się myślowo od bytu i jedności w taki sposób, jakby ich racje były przeciwstawne, ale w taki sposób, że racja dobra zawiera racje bytu i jedności i coś do nich dodaje.

W odpowiedzi NA TRZECIĄ rację należy stwierdzić, że zgodnie z tym, co Filozof powiada w VIII księdze Metafizyki [tekst 10], jak w dziedzinie liczb każda jedność dodana lub odjęta zmienia gatunek liczby, tak w definicjach cokolwiek dodanego lub ujętego tworzy odmienny gatunek. Sama więc tylko postać tworzy rację prawdy, o ile

63