314 315

XII. ZAMIAST ZAKOŃCZENIA — PODSTAWOWE WARUNKI DALSZEGO ROZWOJU PEDAGOGIKI WCZESNOSZKOLNEJ

Pedagogika wczesnoszkolna jako nauka wymaga niewątpliwie dalszego rozwoju. Moje opracowanie jest tylko wstępnym, pierwszym krokiem na tej drodze. Spośród wielu warunków wspierających dalszy rozwój dziedziny wiedzy, zwanej pedagogiką wczesnoszkolną, na szczególną uwagę zasługują następujące:

1.    Świadomość środowiska edukacyjnego o roli i znaczeniu dzieciństwa w całej dalszej biografii szkolnej ucznia. Dziecko w młodszym wieku szkolnym przebywa drogę rozwoju od dzieciństwa po początek dorastania. W tym okresie następuje nie tylko intensywny rozwój podstawowych dyspozycji psychicznych, ale nade wszystko rozwój i kształtowanie się określonych układów wewnętrznych organizmu dziecka — układu krwionośnego, oddechowego, trawiennego, nerwowego itp. Błędy pedagogiczne popełniane wobec dziecka są nie tylko nie do naprawienia w całej jego dalszej biografii edukacyjnej, ale mają istotny wpływ na poziom jego zdrowotności — zaburzają bowiem rozwój wewnętrznych układów organizmu dziecka. Tak więc edukacja wczesnoszkolna ma nie tylko walory terapeutyczne, ale także lecznicze. Świadomość tych walorów edukacji wczesnoszkolnej powinna być powszechna, gdyż jakość pracy pedagogicznej z dzieckiem w tym wieku ma także istotny wpływ na poziom zdrowotności całego społeczeństwa.

2.    Atrybutem wszelkiej pracy pedagogicznej, szczególnie z dzieckiem w młodszym wieku szkolnym, jest jej autorski charakter. Nie ma pracy autorskiej i nieautorskiej. Każda praca nauczyciela w klasach początkowych ma charakter autorski. Całe bowiem jego osobiste doświadczenie, jego własny styl i filozofia życia, jego wewnętrzna kultura duchowa itp. w sposób szczególny „uczestniczą” w procesie edukacyjnym. Nauczyciel znerwicowany, apatyczny, bez entuzjazmu do pracy będzie nieświadomie rozwijał stany lękowe dzieci i będzie nieświadomie rozwijał postawy apatii i bierności edukacyjnej. To zjawisko, rejestrowane obecnie w związku z trudną sytuacją materialną i społeczną nauczycieli, jest zagrożeniem dla dalszego rozwoju systemu edukacji wczesnoszkolnej.

3.    W naszej współczesnej panoramie edukacyjnej, szczególnie w odniesieniu do kształcenia nauczycieli, pojawiło się wiele określeń czy nazw dotyczących kierunków czy specjalności studiów pedagogicznych. Tak więc używa się tradycyjnego nazewnictwa — nauczanie początkowe, nauczanie początkowe z wychowaniem przedszkolnym, pedagogika wczesnoszkolna itp. Trzeba tutaj, moim zdaniem, rozróżniać dwie sprawy: nazwę przedmiotu i nazwy formalnych kwalifikacji zawodowych. Co jest więc przedmiotem studiów? Odpowiedź jest prosta — określonej dziedzina wiedzy. Nauczanie początkowe i wychowanie przedszkolne nie są dziedziną wiedzy, ale nazwą formalnego elementu organizacyjnego systemu edukacyjnego. Co jest zatem dziedziną wiedzy? Jest nią pedagogika określonego etapu rozwoju dziecka. Nazwą przedmiotu studiów może być: pedagogika przedszkolna, pedagogika wczesnoszkolna czy pedagogika wieku dziecięcego. Każda nazwa ma oczywiście charakter konwencjonalny. Opowiadam się zdecydowanie za nazwą przedmiotu studiów (w przypadku łączenia wychowania przedszkolnego z nauczaniem początkowym) — Pedagogika wieku dziecięcego. W tej sytuacji kandydat na nauczyciela studiuje pedagogikę wieku dziecięcego (od wczesnego dzieciństwa po początek dorastania), a zewnętrzną formą czy rezultatem wspomnianego studiowania są określone kwalifikacje w tym przypadku, do nauczania początkowego

i wychowania przedszkolnego. Tak więc studiuje się dziedzinę nauki a kwalifikacje są tego rezultatem. Myślę również, że w dalszych badaniach i studiach powinniśmy poszerzać swój profil zainteresowań obejmując pedagogikę wieku dziecięcego.

4.    W pedagogice, psychologii czy szerzej — w humanisytce wszystko już w zasadzie powiedziano o edukacji człowieka. Tak więc tzw. współczesne koncepcje edukacyjne powtarzają niejednokrotnie to, co w nauce, w historii wychowania jest już znane. Niemniej ewentualne nowatorstwo czy oryginalność współczesnych koncepcji edukacyjnych może między innymi polegać na odrębnej swoistej systematyzacji twierdzeń czy założeń już w nauce znanych. Może także polegać na

315