327 (20)

Kilka uwag o homottimii deklinacyjnej w polszczyżnie XVI wieku. Rzeczowniki męskie 327

Podany przez Małeckiego wzór odmiany rzeczowników męskich twardotemato-wych (na przykładzie rzeczownika anioł)¹’ stanowi podstawę obliczenia odpowiednich wskaźników fleksyjności. Są to: 0,79 (5 + 6= 11:14; por. współczesny maksymalny wskaźnik: 0,79) || 0,71 (4 + 6 * 10:14; 5 + 5 = 10:14). Wskaźnik odnoszący się do wzoru odmiany rzeczowników męskich miękkotematowych na przykładzie rzeczownika koń. 0,71 (5 + 5 = 10:14); podobnie też np. typ chłopiec itd.

2c. Niżej podaję obciążenia funkcyjne poświadczonych form w sg., pl. i du. wybranych szcsnastowiecznych rzeczowników męskich. Wiąże się to dość ściśle z przedstawioną wyżej problematyką, jakkolwiek w tym wypadku chodzi o poświadczenia niepełne. W związku z tym bezprzedmiotowe byłoby tu mówienie o wskaźnikach fleksyjności.

Brak poświadczenia form voc. sg. i pl., jest 1 forma (i 1 funkcja) du.: 4 formy (sg. w tym I forma du.) + 5 form pl. = 9:13 funkcji przypadkowych (6 sg. + 6 pl. + 1 du.) || 5 (sg. w tym 1 du.) + 5 pl. = 10:13, np. gołąb'.

Brak form du. i loc. sg.: 5 sg. + 6 pl. = 11:131| 5 sg. + 5 pl. = 10:13, np drab (drób)', brak form du. oraz dat. i voc. pl.: 5 + 5 = 10:121| 5 + 4 = 9:12, np. dziad (dziad)’, brak du. oraz instr. pl.: 5 + 5 = 10:13, np. mytnik; brak du. oraz nom., gen., dat. i voc. pl.: 5+2 = 7:101| 4 + 2 = 6:10, np. pępek; brak du., voc. sg. oraz dat., instr. i voc. pl.: 5 + 3 = 8:10, np. owies; brak du. oraz loc. sg., dat. i voc. pl.: 5 + 5* 10:11 || 5 + 4=9:11, np. jastrząb (gen. sg. jastrząba...); brak du. i loc. sg.: 4 + 6 = 10:13 || 4 + 5 = 9:13, np. mieszczanin; brak du., loc. sg. i voc. pl.: 5 + 5 = 10:12, np. oracz (oracz); brak du. oraz gen., dat., instr., loc. i voc. pl.: 5+2 = 7:9, np. chłopiec; brak du. oraz voc. sg. i dat. pl.: 5 + 4 = 9:121| 4 + 4 = 8:12, np. gościniec; brakdu. i voc. pl.: 5 + 6= 11:13 || 6 + 6 = 12:13, np. ksiądz [nom. sg. ksiądz poświadczony 2164 razy || książ poświadczony 1 raz, nom. pl. księdzowie (6 x)]¹⁴; brak du. i loc. pl.: 5 + 4 = 9:13, np. dobrodziej; brak du. oraz voc. sg. i pl.: 5 + 6 = 11:121| 5 + 5 = 10:12, np. mężczyzna; brak du. i voc. pl.: 5 + 6 = 11:13 || 5 + 5 = 10:13, np. monarcha; brak du. oraz loc. i voc. pl.: 5 + 4 = 9:12, np. grabia (hrabia) [grabia (101 x) || hrabia (43 x) | krabia (1 x), gen. sg. grabie...]¹⁵; brak du., gen., acc., instr. i loc. sg. oraz instr., loc. i voc. pl.: 2 + 4 = 6:71| 3 + 4 = 7:7, np. myśliwy; brak du. oraz voc. sg. i pl.: 5 + 6 = 11:121| 4+5 = 9:12, np. bliźni.

Ograniczyłem się tutaj do stosunkowo niewielkiej liczby przykładów.

3. Omówiona właściwość typologiczna rzeczowników łączy się, naturalnie, z innymi cechami fleksyjnymi, które opisuje się z różnych punktów widzenia (więc np. z punktu widzenia semantyki, składni, morfologii i fonologii). W postępowaniu badawczym szczególnie ważnym elementem jest wielostronna klasyfikacja, w której wyodrębnia się gromady deklinacyjne (wzory, typy odmian) rzeczowników, z uwzględ-

¹¹ A. M a 1 c c k i, Gramatyka języka polskiego większa. Lwów 1863, s. 57-58. ^M SP XVI w., t. XI, s. 364.

^,łSPXVl w.i. VIII, 8.81.