351 (14)

351

Kilka uwag dotyczących teorii tekstu {lingwistyki tekstu)

Metody ilościowe są jednak metodami pomocniczymi w stosunku do metod jakościowych. Obliczenia dotyczące większych lub mniejszych jednostek składniowych czy też jednostek leksykalnych i frazeologicznych łącznie z ustaleniami natury stylometrycznej uściślają i usprawniają procedurę badawczą. Zastosowanie metod ilościowych jest pożyteczne zarówno w większym, jak i w mniejszym wymiarze badań. Jest to przydatne w odniesieniu do różnego rodzaju tekstów, od tekstów artystycznych począwszy, a na potocznych skończywszy. Dotyczy to i synchronii, i diachronii. Sprzężenie w takich badaniach dwu wspomnianych wyżej rodzajów metod dało już bardzo dobre wyniki. Wymienię tutaj dla przykładu tylko kilku autorów nowszych publikacji, którzy z powodzeniem zastosowali taki zespół metod badawczych. Są to: Goczołowa⁴², Mikołajczak⁴³, Zabierowska⁴⁴, Ruszkowski⁴⁵.

Jeszcze stosunkowo za mało prowadzi się badań tekstów poetyckich z zastosowaniem omówionej procedury.

9.    Nasuwa się uwaga natury dydaktycznej. Chodzi o nauczanie składni języka polskiego i przynajmniej podstaw teorii tekstu (lingwistyki tekstu) jako pierwszego członu przedmiotu zwanego gramatyką opisową języka polskiego z leksykologią, wykładanego na 1 i 11 roku studiów polonistycznych. Byłoby to, jak wiele zdaje się wskazywać, lepszym rozwiązaniem i dałoby w sumie lepsze wyniki nauczania niż wykładanie wspomnianego przedmiotu z zachowaniem dotychczas przyjętej kolejności jego członów: fonetyka z fonologią, słowotwórstwo itd. Mogłoby to, równolegle z nauczaniem na pierwszym roku studiów przedmiotów literaturoznawczych (historii literatury polskiej i poetyki), przyczynić się do sprawniejszego i „łagodniejszego” wprowadzenia w szerszą i głębszą problematykę dotyczącą wiedzy o języku w ogóle, a wiedzy o przekazach językowych w szczególności, z późniejszym dojściem do ich najmniejszych składników. Konieczna jest tutaj dbałość o to, żeby wykład był przystępny.

10.    Zagadnienia związane z badaniami z zakresu teorii tekstu (lingwistyki tekstu) należą współcześnie do centralnego zespołu problemów językoznawczych. Perspektywy tych badań są zachęcające. Konieczne jest jednak wprowadzenie tu udoskonalenia natury metodologicznej, ze znacznym rozszerzeniem pola obserwacji (podstawy materiałowej) włącznie. Potrzebne jest w dalszym ciągu ukazywanie się prac teoretycznych, jak i w większej niż dotychczas liczbie obszerniejszych publikacji teoretyczno--materiałowych. Ściślejsze powinny być związki m.in. z badaniami z zakresu stylistyki i literaturoznawstwa.

⁴²Z. Goczołowa, op.cit.

⁴⁵ Z wielu prac zob. np. S. Mikołajczak, Składnia wybranych utworów Bolesława Prusa i Stefana Żeromskiego, op.cit.’, idem, Składnia tekstów naukowych. Dyscypliny humanistyczne. Poznań 1990; idem. Składniowe wyznaczniki ramy dełimitacyjnej współczesnych powieści (/ opowiadań), op.cit., s. 37-56.

⁴⁴ K. Zabierowska, Składnia utworów Marka Nowakowskiego. Katowice 1990.

⁴*M. Ruszkowski, Składnia prozy Witolda Gombrowicza. Kielce 1993; idem, Główne tendencje syntaktyczne w polskiej prozie artystycznej dwudziestolecia międzywojennego. Kielce 1997; tamże odpo-wiednia literatura przedmiotu. Zob. też Z. Zagórski, O sposobach badania składni i stvłu tekstów, op.cit.