345 (18)

345

Kilka uwag dotyczących teorii tekstu (lingwistyki tekstu)

się tu, że „istnieje wiele kontrowersji w problematyce prostoty (niepodzielności)/ złożoności (podzielności) znaków"⁹.

Według Dobrzyńskiej, „funkcja komunikatywna tekstu - przysługująca mu w sposób całościowy - pociąga za sobą konieczność spojrzenia na tekst jako na jeden złożony znak. Rozumienie tej całościowej funkcji znakowej opiera się na rozpoznaniu integralności wypowiedzi"^IH. W innym miejscu Dobrzyńska pisze, że „tekst to skończony i uporządkowany ciąg elementów językowych mogących spełniać łącznie funkcję komunikatywną, a więc stanowiących jeden globalny znak"".

W Podręcznymi słowniku terminów literackich podano m.in. następującą informację: ..tekst [...] 1. w znaczeniu lingwistycznym: najwyżej zorganizowana jednostka w komunikacji językowej; utrwalona graficznie lub ustna wypowiedź zbudowana według zasad określonego —»systemu językowego i stanowiąca treściowo zamkniętą całość. [...]; 2. w -¹ tekstologii utrwalony (graficznie, głosowo) szereg współtworzących wypowiedź znaków językowych [...]. Postać tekstów zapisanych w różnego typu przekazach [...] mają we współcz. kulturze -> dzieła literackie”¹².

Wszystkie te stwierdzenia są w sumie dyskusyjne i częściowo rozbieżne. Niezbyt wyraźnie zarysowują się granice takich pojęć jak znak prosty - znak złożony (globalny)

-    mniejsze lub większe zespoły (ciągi) znaków językowych. Z zestawienia tych stwierdzeń nie wynika jednoznacznie to, jak przedstawia się dokładnie relacja: znak językowy

-    tekst językowy (w ogóle), ale też i to, jak przedstawiają się relacje (w bardziej szczegółowym ujęciu): znak językowy - krótki tekst (np. jednoleksemowy, jednowypo-wiedzeniowy itd.), znak językowy - dłuższy tekst (np. wielowypowiedzeniowy; aż np. do końca utworu literackiego, rozprawy naukowej itd.). Jeżeli się przyjmie, że tekst jest znakiem językowym (złożonym), to tym samym stwierdzi się, że jednym, chociaż złożonym, znakiem językowym są różnej objętości utwory literackie, prace naukowe (z wielotomowymi słownikami łącznie) itd. Nasuwa się także kwestia dotycząca granicy znaku językowego.

Sądzę, że można by - ze względu na obecny stan badań w zakresie teorii tekstu (lingwistyki tekstu) - z pewnym uproszczeniem przyjąć dużą rozpiętość tekstu z jednej strony, z drugiej zaś ograniczyć rozumienie znaku językowego (prostego i złożonego) do jednostki leksykalnej (leksemu) i frazeologicznej (idiomu, frazeologizmu). Pozwoliłoby to z kolei przyjąć, że tekst może się składać z jednego znaku językowego (prostego lub złożonego) i przeciwstawić to mniejszym lub większym, w rozmaity sposób skonstruowanym składniowo, w różnym stopniu uporządkowanym i mającym różną wartość (komunikatywną, artystyczną itd.) zespołom (ciągom) znaków językowych (zespołom będącym np. dziełami artystycznymi, naukowymi itd.).

1

Ibidem.

¹⁶ T. Dobrzyńska. Tekst. Próba syntezy, op.cit., s. 17.

¹¹T. Dobrzyńska, Tekst. W: Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Współczesny język polski. Pod red. J. Bartmińskiego. Wrocław 1993, s. 287; por. s. 290.

¹² M. Głowiński, T. K os tle i e wieżowa, A. O k o p i e ń - S ł a w i ń s k a, J. Sławiński, op.cit, i. 255.