343 (19)

Kilka uwag dotyczących teorii tekstu (lingwistyki tekstu)¹

1.    Artykuł zawiera uwagi odnoszące się głównie do cennej publikacji Dobrzyńskiej pt. Tekst. Próba syntezyZamyka ta praca dotychczasową, początkową fazę badań z zakresu teorii tekstu (lingwistyki tekstu) w Polsce i otwiera fazę następną. Znajdujemy w tej publikacji bogatą problematykę związaną z wielostronną analizą tekstu. Sporo jest tutaj informacji o tym, co udało się już przynajmniej w zasadzie ustalić (w odniesieniu do tak ważnych zjawisk, jak np. spójność tekstu, aktualne rozczłonkowanie wypowiedzenia, metatekst itd., a także odnośnie do związku teorii tekstu z innymi dyscyplinami naukowymi itd.). To, co jest zawarte tu i w innych pokrewnych tematycznie pracach, pokazuje, że teoria tekstu (lingwistyka tekstu) ma już swoje wyraźne oblicze. Stworzono solidne podstawy metodologii tego rodzaju badań.

Przedstawiono w cytowanej pracy i w innych publikacjach dotyczących teorii tekstu również to, co wymaga dalszych ustaleń, sprecyzowania, lepszej klasyfikacji i głębszego opisu. Potrzebne są zatem nowsze, lepiej ugruntowane ujęcia. Rozwój interesujących nas badań szczególnie w połączeniu z badaniami składniowo-stylistycznymi tekstów różnicowanych pod względem typologicznym będzie prawdopodobnie szybki.

Mając to wszystko na uwadze, trudno się zgodzić ze stwierdzeniem zawartym w Encyklopedii językoznawstwa ogólnego, że lingwistykę tekstu „można wciąż uważać za znajdującą się in statu nascendi. Mimo iż ukazało się już z tego zakresu wiele prac, nie dopracowała się do tej pory jednolitej teorii”².

2.    W badaniach dotyczących teorii tekstu zaznaczyły się dwa zasadnicze ujęcia w odniesieniu do rozumienia zakresu pojęcia tekstu. Można je bardzo ogólnie określić jako 1) minimalistyczne — z ograniczeniem tego pojęcia tylko do przekazów językowych i 2) maksymal i styczne — z rozszerzeniem tego pojęcia na inne zjawiska. To drugie

1

Z. Zagórski, Kilka uwag dotyczących teorii tekstu (lingwistyki tekstu). W: kiro Doctissimo Opri/ne Merito. Prace ofiarowane Profesorowi Zenonowi Sobierajskiemu w 80. rocznicę urodzin. Pod red. H. Nowaka. Poznań 1999, s. 53-65.

¹    T. D o b r z y ń s k a, Tekst. Próba syntezy. Warszawa 1993.

²    Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Pod red. K. Polańskiego. Wrocław- Warszawa-Kraków 1993. s. 312.