358 (15)

VII. Językoznawstwo ogólne

358

Wyodrębnia się procesy kontaminacyjne zamierzone i nie zamierzone, z dalszy^ podziałem nie zamierzonych na uświadamiane i nie uświadamiane¹⁷.

4. Niektóre twory procesu kontaminacji istnieją bardzo krótko (twory chwilowe momentalne). Przeciwieństwem ich są twory, które na dłuższy czas, jak to wykazują zwłaszcza badania historyczno-językowe, weszły do zwyczaju językowego¹¹. Można przyjąć, że część kontaminacji nie wchodzi do systemu językowego (do kompetencji językowej). Mogą one mieć idiołektyczny charakter.

5.0 związkach kontaminacji z takimi zjawiskami, jak analogia, metaanaliza, ety. mołogia ludowa pisał m.in. Cienkowski¹⁹.

Relację, jaka istnieje między kontaminacją i tzw. etymologią ludową (słoworodem ludowym itp.), przedstawiają autorzy starszych i nowszych publikacji różnie. Niektórzy widzą duże podobieństwo kontaminacji do etymologii ludowej²⁰.

W etymologii ludowej dużą rolę gra, jak wiadomo, podobieństwo foniczne wyrazów. Nie jest to tak ważne w kontaminacji. Podobnie jest z charakterystycznym dla etymologii ludowej dostosowaniem obcych elementów do własnego systemu językowego.

Cienkowski dzieli etymologię ludową czy inaczej reinterpretację etymologiczną na cztery główne typy: „typ I reinterpretacja etymologiczna+zmiana postaci wy-razu+zmiana jego znaczenia, typ II reinterpretacja etymologiczna+zmiana postaci wyrazu, typ III reinterpretacja etymologiczna+zmiana znaczenia wyrazu, typ IV wyłączna reinterpretacja etymologiczna”²¹. Uważa on, że kontaminacyjny charakter I typu reinterpretacji etymologicznej, jest całkiem wyrazisty”²².

Jednym z ogólniejszych stwierdzeń Cienkowskiego jest następujące: „Przy sprzyjających relacjach znaczenia wyrazów słabych do wyrazów mocnych mogą występować kontaminacje formalno-semantyczne typu, który obserwujemy w nowotworach terminologicznych, takich jak ang. smog<smoke+fog oraz motel<motoring hotel^m.

¹⁷    Zob. np. S. G r a b i a s, Kontaminacje we współczesnym języku polskim, op.cit., s. 120, 137,142: por. W. Cienkowski, Primare und sekunddre lexikalische Kontaminationen. Ein Beitrag rur Metko-dologie der Lexikologie. „Die Welt der Slawen”. Jhrg. XXI. H. 2. Koln-Wien 1976, s. 32.

¹⁸    Por. m.in. H. Paul, Prinzipien der Sprachgeschichte. Dritte Auflage. Halle 1898, s. 145,148, O. Jespersen, op.cit., s. 132,312-313, S. Grab i a s, Kontaminacje we współczesnym języku polskim, op.cit., s. 141, V. Adams, An Introduction to Modem English Word-formation. London 1973, s. 158, R. Quirk,S.Greenbaum,G.Leech,J. Svartvik,i4 GrammarofContemporaryEnglish.London 1974, s, 1030-1031.

^w W. C i e n k o w s k i, Zagadnienia definicji, analizy i klasyfikacji kontaminacji leksykalnych, op.cit., s, 351-352.

²⁰    O nie zawsze łatwo uchwytnej różnicy, jaka istnieje między kontaminacją i etymologią ludową pisze m.in. W. H e n z e n (op.cit., np. s. 257). Por. też np. P. B ąk, Gwara okolic Kramski \v powiecie konińskim (Zarys fonetyki i słowotwórstwa). Wrocław-Warszawa-Kraków 1968, s. 101-102.

²¹    W. C i e n ko w s k i, Teoria etymologii ludowej. Warszawa 1972, s. 22.

²²    Ibidem, s. 27. Oto jeden z podanych przez tegoż autora przykładów: „Bekalarz - gw. Jest to przekształcony pod wpływem wyrazu bek (por. beksa, beczeć...) wyraz bakalarz, znaczy on 'e/łowick o płaczliwym usposobieniu’” (ibidem).

²¹ Ibidem, i. 106; por. idem, Primare und sekunddre lexikalische Kontaminationen, op al, s. 33.