372 (17)

372

VII Jętykmrmwntwo ogólne

war i ich hin gewesen'*. Formacjo ich war ge wesen nic ma tu, /daniem nutom, nwewt* czasu zaprzeszłego, lecz jest na tym terenie formacją kontaminowaną”,

Istnieją również bliżej nieokreślone, ty.w. mechaniczne przyczyny pojawiania %ir kontaminacji²⁰. Wymagają one, naturalnie, dalszych obserwacji i ustaleń.

Procesy kontaminacyjne mogą powstawać m.in. także na tle patologicznym np kontaminacje (chwilowe) związane z afazją^JI. Trudniej w tym wypadku mówić o podo bieństwach i różnicach między kontaminacją a zjawiskami pokrewnymi. Ta sprawa wymaga dalszych wyjaśnień m.in. od strony językoznawstwa.

Ogólnie biorąc, należy stwierdzić, że w dalszym wykrywaniu i wyjaśnianiu rozlicznych przyczyn pojawiania się kontami nacji konieczne jest ścisłe wiązanie problematyki i metod badawczych przynajmniej z zakresu językoznawstwa, psychologii i filozofii

7.    Obok tworów chwilowych, momentalnych istnieją twory kontaminowane, które weszły do zwyczaju (uzusu) językowego, weszły do systemu językowego (do kompetencji językowej). Tc chwilowe twory kontaminowane, które nic weszły do systemu językowego, mogą mieć charakter idiolektalny.

8.    Wyróżniam podstawę kontaminacji [np. dwa lub więcej fonemów, dwa lub więcej morfę mów, dwie lub więcej konstrukcji fleksyjnych, dwa lub więcej wyrazów, dwa lub więcej związków frazeologicznych, dwie lub więcej konstrukcji składniowych (ewentualnie też dwa lub więcej fragmentów tekstu)] i pochodnik [np. fonem, morfern, konstrukcja fleksyjna, wyraz, związek frazeologiczny, konstrukcja składniowa (i ewentualnie fragment tekstu)]. Trzeba zaznaczyć, że w omawianym procesie biorą udział stosunkowo może najczęściej dwa komponenty (dwa człony podstawy); czasem występuje więcej komponentów (członów podstawy).

W kontaminacji przynajmniej jeden z komponentów (członów podstawy) traci swoją część (np. fonem, grupę fonemów, morfern itd., w rozmaitych kombinacjach). Można podać następujące formuły dotyczące omawianego procesu:

¹¹ Zob. A. B a c h, Deutsche Mundartforschung, wre Wege, Ergebnisse uncl Au/gaben. Eine Einfuhrun% Heidelberg 1934, s. 68.

¹⁹ Oto informacje A. B a c h a (Deutsche.... op.cit., s. 68): „Im Rhcin-Main-Gebict treffen zwei Arten der Vergangenheitsbildung zusammen: im Norden gilt das einfache Prateritum (z. B. ich war), im Siiden das zusammengcsetzte (ich bin gewesen). In der Gegend von Wiesbaden, wo beide Mdglichkciicn aufeinander stoBen, ist die eigenartige Bildung ich war gewesen zu finden, die keineswegs pluiąuim-perfektischen Sinn hal, sondem die einfache Vergangenheit ausdriickt. Sie kann nur ais Kontamination aus den beiden erstgenannten Formen richtig gedeutet werden". Por. m.in. A. S z u 1 c, Podręczny słownik językoznawstwa stosowanego, op.cit., s. 121. Oto jeden z podanych tam przykładów „nicin. (das) Oorf * (dat) Derp (dolnoniem.) ->(das) Derf (w niektórych gwarach z pogranicza dolno- i wysokonicm.)"

²⁰    Por. m.in. J. Żebrowski, Uwagi o zniekształceniach językowych. „Poradnik Językowy” 19)1 1939, z. 4/3, s. 84-86; O. Jespersen, Language, ItsNaturę, DevelopmentandOrigin. London 1959, 1.132.

²¹    Zob. np. M. Maruizewski, Afazja. Zagadnienia teorii i terapii. Warszawa 1966, s. 296-297; S. Grab i as, Kontaminacje we współczesnym języku polskim. Próba charakterystyki. „Annalci Universitatis Mariae Curic-Skłodowska”. Sectio F. XXV, 1970, s. 140-141; I. Styczek. Logopediii Warszawa 1983, s. 272,283.