380 381 (6)

Czftt III. Podstaws makroekonomii

Kozd/ial 13. Cykl koniunktur

381

Połączenie zasady mnożnika i akceleratora stwarza możliwość wyjaśnienia kumulatywnych procesów powodujących wejście gospodarki w fazę ożywienia Rośnie popyt inwestycyjny, rośnie dochód narodowy, rośnie popyt konsumpcyjny powodujący zwielokrotnienie popytu inwestycyjnego. Ten rosnący i wzajemnie pobudzający się popyt musi zostać zaspokojony przez wzrost stopnia wykorzystaną istniejącego potencjału produkcyjnego. Jest to proces, który implikuje wzrost kosztów wytwarzania i zahamowanie tempa wzrostu stopy zysku. Odwrócenie dynamiki stopy zysku wpływa na decyzje akumulacyjne przedsiębiorców. Zaczynają oni ograniczać popyt inwestycyjny. To osłabienie inwestycji wywołuje ujemne efekty mnożnikowe i powoduje dalszy spadek popytu inwestycyjnego oraz konsumpcyjnego. Osłabienie popy tu zbiega się w czasie z efektem podażowym wcześniej poczynionych inwestycji. Należy bowiem zaznaczyć, że inwestycje odgrywają szczególną rolę w procesach wzrostu gospodarczego. Oprócz znanego już efektu popytowego (mnożnikowego), inwestycje powiększają moce produkcyjne w gospodarce, czyli powodują efekt podażowy.

Mówimy o dualistycznym (dwojakim) oddziaływaniu inwestycji. Warto podkreślić. żc:

1)    między tymi efektami występuje luka czasowa - efekt popytowy występuje już w trakcie realizacji danej inwestycji, efekt podażowy zaś dopiero po jej zakończeniu,

2)    efekt podażowy uzyskuje się tak długo, jak długo inwestycje są dodatnie (z okresu na okres mogą być takie same, rosnąć lub spadać), natomiast do uzyskania efektu popytowego konieczny jest absolutny przyrost inwestycji - stabilizacja inwestycji zapewnia wzrost mocy produkcyjnych (efekt podażowy). ale jest niewystarczająca. by uruchomić mechanizm mnożnika.

Zbieżność w czasie osłabienia popytu i efektu podażowego wcześniej poczynionych inwestycji sprawia, żc coraz bardziej narasta dysproporcja między dynamiką przyrostu potencjału produkcyjnego (który ciągle jeszcze rośnie) a wzrostem efektywnego popytu (który już spada). Dysproporcja ta musi znaleźć rozwiązanie w kryzysie nadprodukcji i opisanych wyżej mechanizmach adaptacyjnych tej fazy. Kryzys spełnia więc rolę szczególną w cyklicznym rozwoju i równocześnie uruchamia mechanizmy przywracające warunki reprodukcji rozszerzonej, dynamizuje gospodarkę i jej dalszy rozwój.

Przedstawione kumulatywne procesy powodujące cykliczne wahania aktywności gospodarczej możemy zilustrować przykładem liczbowym (patrz tab. 13.D-Przyjmijmy następujące założenia upraszczające oraz dane:

1.    Krańcowa skłonność do konsumpcji (k,_t) jest stała i wynosi 0.5. Pinlsta-wiając tę wielkość do wzoru na mnożnik inwestycyjny, obliczymy jego wielkość:

= _!_ ^{1 1} 2 ^m,’l    1-05 "W

2.    Wielkość akceleratora również nie zmienia się i wynosi 0.5.

3.    Inwestycje autonomiczne, pokrywające się z rcstytucyjnymi (odtworzeniu-ii). również są stałe i wynoszą 40: z wyjątkiem jednego okresu, tj. trzeciego. |y następuje ich wzrost, uruchamiający wzajemne oddziaływanie zasady mnożnika i akceleratora. Załóżmy, że ten wzrost wynosi 10. czyli inwestycje aułonomicz-

| _nC w okresie trzecim (/>) wynoszą 50.

4.    Konsumpcja w okresie pierwszym wynosi 80.

I Mając te dane i pamiętając o przyjętych założeniach, możemy obliczyć cykliczne zmiany inwestycji, konsumpcji i dochodu narodowego, uwzględnione w tab-| licy 13.1.

Tablka 13.1

Model mnożnika-akcclcratora - przykład

Okic'	iurodOM<C|Ci> ar-y.-K,,	konsumpcji ac-c.-c ,	InwcMycjc	/,	/-/,./	P«XIO« A/•/,-/ ,	Komumpcj* c	Dochód Y-I*C
1	0	0	40	0	40	0	80	120
2	0	0	40	0	40	0	80	120
3	20	10	50	0	50	10	90	140
4	0	0	40	10	50	0	90	140
5	-20	-10	40	0	40	-10	80	120
6	-20	-10	40	-10	30	-10	70	100
7	0	0	40	-10	30	0	70	100
8	20	10	40	0	40	10	80	120
9	20	10	40	10	50	10	90	140
10	0	0	40	10	50	0	90	140
11	-20	-10	40	0	40	-10	80	120
	-20	-10	40	-10	30	-10	70	100
	0	0	40	-10	30	0	70	100
	20	10	40	0	40	10	80	120

R Oto wyliczenie poszczególnych wielkości dla kilku okresów.

W okresie pierwszym poziom dochodu narodowego (będącego sumą inwes-j tycji i konsumpcji) wynosi 120. Wynika to z przyjętych danych. Jeśli nic nastąpi | wzrost inwestycji, to w okresie drugim jego poziom nic zmieni się.

Zgodnie z przyjętym założeniem w okresie trzecim następuje przyrost inwestycji autonomicznych (A l, = 10). Przyrost inwestycji, zgodnie z zasadą mnożnika, unichamia już w tym samym okresie mnożnikowy proces wzrostu dochodu naro-| jfowego. W naszym przykładzie mnożnik wynosi 2. Możemy więc. posługując się I formulą: AY, = A /, - m,. obliczyć przyrost dochodu narodowego:

AT,, = M,_ym,= 10 2 = 20.

Przyjęliśmy, że krańcowa skłonność do konsumpcji wynosi 0.5. Możemy więc “nież obliczyć przyrost konsumpcji w okresie trzecim:

AC',, = 20 0.5 = 10.