38 (317)

rakterystyka socjologiczna rodziny (np. jej struktura, dochód i po₂j₀ życia) mają decydujący wpływ na osiągnięcia edukacyjne jednostki (czyni, niki podmiotowe, takie jak poziom inteligencji, zdolności czy konipet^ cje dziecka liczą się w istocie w niewielkim stopniu), co z kolei wpływ^^l motywację dziecka i stymulowanie go do przekraczania kolejnych gów edukacyjnych. Ten pierwotny efekt stratyfikacyjny ma decydujoJ znaczenie przy pokonywaniu pierwszego progu edukacyjnego pomięć szkołą podstawową a średnią. W dalszej edukacji znacząco wzrasta to\' czynników podmiotowych;

-    Koncepcję nierówności edukacyjnych Boudona, w której kładzie si nacisk na zróżnicowanie dostępu do wykształcenia uwarunkowane kapi. tałem kulturowym dziedziczonym przez jednostkę w toku socjalizacji pierwotnej (znaczenie mają tu takie czynniki, jak edukacyjno-zawodowe aspiracje rodziców w stosunku do dziecka, ich postawy wobec przyszłości dziecka, poziom zaspokojenia potrzeb edukacyjno-kulturalnych dziecka udział rodziców w kształtowaniu jego planów zawodowych itd.);

-    Funkcjonalną teorię uwarstwienia społecznego Davise’a i Moorea ukazującą dualistyczną drogę osiągania społecznej pozycji poprzez bezpośrednie dziedziczenie profesji rodziców lub pozycji zawodowych o zbliżonym prestiżu oraz dzięki osobistym atutom - zdolnościom, motywacji osiągnięć, osiągnięciom;

-    Teorię społecznej integracji Kiesa koncentrującą się na roli społeczeństwa jako dystrybutora społecznych pozycji jednostek;

-Zintegrowaną teorię procesu wyboru zawodu Blaua³ ukazującą złożony model zależności mających wpływ na kształtowanie się decyzji zawodowych. Wśród nich szczególne znaczenie ma szeroko pojęta struktura społeczna związana ze stratyfikacją społeczną, uznawanymi wartościami i normami kulturowymi funkcjonującymi w danym społeczeństwie, jego demograficznymi cechami, poziomem jego gospodarczego rozwoju czy wreszcie takimi czynnikami, jak choćby charakterystyka systemu edukacyjnego danego państwa, poziom i zakres orientacji i P°*| radnictwa zawodowego funkcjonującego w danym kraju, specyfika rynW pracy. Na wybory zawodowe wpływa ponadto indywidualna P^erce^^ otoczenia społecznego (a więc np. takie jego składniki, jak autoidentyj kacja klasowa, ocena położenia społecznego rodziny, pochodzenia, strzeganie wzorów sukcesu oraz barier i blokad rozwojowo-edukBwM nych) oraz samego siebie. Wymienione czynniki są przez poszczegWfl jednostki w różnym stopniu postrzegane i uświadamiane.

³ Szerszy opis tej interdyscyplinarnej teorii wyboru zawodu, zdecydowanie nintfll

de*

terministycznej niż dla przykładu teoria Scharmanna, dla którego decyzje zawodo tylko pozornie indywidualne, znajduje się m.in. w Seifert (red.): Handbuch der BerufW^ ekologie, 1977.

38