3

Księga Koheleta

Kohelet oznacza mędrca, tego, który przemawia na zgromadzeniu podniosłym, filozoficznym językiem, pełnym symboli, metafor.

Księga Koheleta zawiera rozważania nad przemijaniem, celem i sensem życia człowieka, nad jego nietrwałością. Przesłaniem Księgi jest przeświadczenie, że piękno i radość sq jedynie ulotną chwilą, niosącą w sobie zapowiedź nieuchronnej śmierci. Dwadzieścia razy autor wypowiada słowa: „Marność nad marnościami i wszystko marność" (Van/fos vanita-tum et omnia vanitas). Nic nie ujdzie przed śmiercią - bogactwo, uciechy życia, ludzkie dokonania, wszystko to nicość. Filozofia Księgi Koheleta to egzystencjalizm w biblijnej szacie. Jedynym ratunkiem człowieka - wobec ułomności jego egzystencji - jest wiara w Boga.

Kontynuacje i nawiązania

•    w literaturze:

Jan Kochanowski, Tren XI Daniel Naborowski, Marność Mikołaj Sęp Szarzyński, Sonet V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego Jan Twardowski, Oda do rozpaczy Czesław Miłosz, Piosenka Anna Kamieńska, Nadzieja Karol Wojtyła, Tryptyk rzymski

•    w malarstwie:

Georges de la Tour, Maria Magdalena Pokutująca

Nicolas Poussin, Et in Arcadia ego Tycjan, Miłość niebiańska i miłość ziemska

•    do wykorzystania w prezentacjach dotyczących: motywu przemijania, postawy człowieka wobec problemów egzystencjalnych

Przypowieści biblijne

Przypowieść, inaczej parabola (gr. parabole 'zestawienie, porównanie'), była gatunkiem literackim uprawianym w starożytności. Filozofowie Sokrates i Arystoteles pisali przypowieści, korzystając z ich aspektu dydaktycznego. Pierwszą częścią nauki zawartej w paraboli jest przykład z życia ilustrujący dany problem, który ułatwia dotarcie do słuchacza. Drugi składnik opowieści parabolicznej leży w sferze moralistycznej i odwołuje się do wyższych idei. Przedstawione sytuacje i postaci są istotne nie ze względu na swoje

cechy jednostkowe, lecz jako przykłady uniwersalnych postaw, praw rządzących ludzkim życiem, relacji człowieka ze światem. Mianem przypowieści możemy określić zatem wiele utworów literackich z różnych epok, które spełniają założenia gatunkowe i zawierają zawsze aktualne prawdy moralne. Natomiast przypowieści ewan-gelijne służą objaśnieniu tajemnic Królestwa Bożego oraz wymagań moralnych stawianych dobremu chrześcijaninowi.

Kontynuacje i nawiązania

•    w literaturze:

Juliusz Słowacki, Kordian Adam Mickiewicz, III część Dziadów (przypowieść Zegoty, przypowieści Księdza Piotra) Tadeusz Gajcy, Wezwanie Julian Tuwim, Litania Tadeusz Różewicz, Przepaść Antoni Słonimski, Ten jest z ojczyzny mojej Anna Kamieńska, Granica - rękopis znaleziony we śnie Albert Camus, Dżuma Jerzy Andrzejewski, Ciemności kryją ziemię Franz Kafka, Proces

•    w malarstwie:

Rembrandt, Powrót syna marnotrawnego Vincent van Gogh, Miłosierny Samarytanin według Delacroix

•    do wykorzystania w prezentacjach dotyczących: powieści parabolicznej, miłości (ojcowskiej, bliźniego, do Boga, Boga do człowieka!. nrreharzenin miłnęierrtzrn

Apokalipsa według św. Jana

>

»

Apokalipso (gr. apokalyps/s 'objawienie, odsłonięcie tajemnicy') zawiera obrazy, które sq wyobrażeniem końca świata - Armagedonu, czyli ostatecznych zmagań dobra ze złem, i Sądu Ostatecznego. Symboliczny i tajemniczy utwór jest próbą objaśnienia sensu dziejów. Cechuje go wizjonerstwo i zagadkowa, wieloznaczna symbolika. Apokalipsa rozumiana potocznie oznacza kataklizm, ostateczną zagładę ludzkości.

Objawienie św. Jana powstało w czasach prześladowania chrześcijan za czasów panowania rzymskiego cesarza Nerona (lata 60. n.e.) i Domi-cjana (początek lat 90. n.e.). Drugą część Apokalipsy św. Jan napisał na wygnaniu, na wyspie Patmos, dokąd został zesłany jako biskup Efezu w 95 roku, za rządów cesarza Domicjana. Przesłaniem moralnym Apokalipsy miała być wierność Chrystusowi.

Kontynuacje i nawiązania

•    w literaturze:

Adam Mickiewicz, Widzenie księdza Piotra (III część Dziadów)

Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia Juliusz Słowacki, Genezis z Ducha Jan Kasprowicz, hymny (np. Dies irae, Święty Boże, Święty Ajlocny)

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Modlitwa Jerzy Liebert, Jeździec Zbigniew Herbert, U wrót doliny Czesław Miłosz, Piosenka o końcu świata Jan Twardowski, Boję się Twojej mil ości

•    w malarstwie:

Jan van Eyck, Adoracja Baranka

Albrecht Durer, Czterech jeźdźców Apokalipsy

El Greco, Otwarcie piątej pieczęci Apokalipsy

Hans Memling, Sąd Ostateczny

Michał Anioł, Sąd Ostateczny, fresk w Kaplicy

Sykstyńskiej

•    do wykorzystania w prezentacjach dotyczących: motywu końca świata i Sądu Ostatecznego

Symbolika apokaliptyczna

•    Baranek - symbol Chrystusa

•    Alfa i Omega - pierwsza i ostatnia litera greckiego alfabetu, czyli początek i koniec

•    Niewiasta obleczona w słońce - obraz Matki Bożej i Kościoła

•    smok/bestia - symbol przeciwnika Boga, szatan próbujący zniszczyć dzieło Mesjasza

•    liczby: trzy - liczba symbolizująca Trójcę Świętą, oznacza po trzykroć świętego Boga; cztery - symbol kosmicznej całości: cztery strony świata, cztery pory roku, tronu Bożego strzeże czworo zwierząt, po otwarciu czwartej pieczęci zjawia się czterech jeźdźców Apokalipsy; siedem - biblijna miaro czasu, siódmy dzień święty, księga zamknięta na siedem pieczęci oznacza tajemnicę, siedem trąb jest zapowiedzią Bożych wyroków, smok z siedmioma głowami jest symbolem szatana; dziesięć - symbol doskonałości, a w znaczeniu negatywnym - symbol mocy szatańskiej

•    jeźdźcy Apokalipsy - symbolizują wojnę, głód, zarazę i śmierć

•    zwierzęta: lew, wół, orzeł i zwierzę z ludzką twarzą - symbole czterech ewangelistów