3 (1138)

SYSTEMATYKA:

: MORFOLOGICZNA I MOLEKULARNA

75

Człowiek

Pies

Ptak

Wieloryb

ZASADA HOMOLOGII: Wspólne pochodzenie biologiczne poszczególnych kości (odpowiednio : zacieniowane) kończyny przedniej u czterech kręgowców określa się jako homologię. Homolo-gia była jednym z argumentów, którymi posługiwał się Darwin, dowodząc słuszności swej teorii ewolucji. Skrzydło ptaka i'skrzydło motyla, choć petnią tę samą funkcję, nie pochodzą . z tych samych struktur: są to przykłady narządów analogicznych.

przystosowań? Czy tez, jak tego chciał Darwin, powinna odzwierciedlać pokrewieństwo, czyli filogenezę? Kwestia ta ma szczególnie istotne znaczenie dla klasyfikacji wielkich małp człekokształtnych i ludzi (omówionej w niniejszym rozdziale oraz w rozdziale 15).

Obecnie istnieją trzy główne szkoły klasyfikacji: fenetyczna (zwana też taksonomią numeryczną), kładąca nacisk na ogólne podobieństwo anatomiczne, a zatem opierająca się na przystosowaniach i niekoniecznie odzwierciedlająca filogenezę; kla-dystyczna (zwana też systematyką filogenetyczną), kładąca nacisk wyłącznie na filogenezę; oraz systematyka ewolucyjna, która zajmuje pozycję pośrednią między tymi dwiema szkołami.

Gdyby ewolucja przebiegała cały czas w tym samym tempie - po rozdzieleniu się dwie linie stopniowo oddalałyby się od siebie pod względem przystosowań morfologicznych - schemat fenetyczny byłby identyczny ze schematem filogenetycznym. Tak się jednak na ogół nie dzieje. Niekiedy nowa linia ewolucyjna szybko się odchyla, gromadząc wiele ewolucyjnych nowości, które powodują wytworzenie się znacznego dystansu morfologicznego między nią a gatunkiem siostrzanym; kiedy indziej nowa linia ewolucyjna pozostaje niemal identyczna z gatunkiem siostrzanym przez długi okres, przy czym morfologiczna odległość jest minimalna, chociaż Wzrasta dystans genetyczny. Zróżnicowane tempo ewolucji powoduje, że fenetyka daje niekiedy odmienny obraz niż analiza kladystyczna.