420 421 (2)

ny wsteczne w pęcherzykach Graffa oraz zaburzenia funkcjonalne o typie przejściowej okresowej sterylizacji. Duże dawki powodowały nieodwracalne uszkodzenia miąższowe.

Nadżwiękawianie macicy ciężarnej (u myszy i świnek) zależnie od okresu ciąży wywoływało poronienia lub przedwczesny poród zdolnego do życia płodu. Rozwój płodów żywo urodzonych był normalny, a w okresie dojrzałym zachowane były ich zdolności rozrodcze.

Okresową bezpłodność spowodowaną zmianymi wstecznymi w jajnikach obserwowano u myszy i świnek po doświadczalnie wywoływanych poronieniach. Regeneracja jajników przywracała do normy zdolności rozrodcze.

Jako górną granicę dawki przyjęto dla terapii 2 W/cm². W leczeniu stanów zapalnych przydatków stosowano dawki 0,5—1,0 W/cm², które jak stwierdzono, nie powodują krwotoków i poronień. Przyjęto jednak jako zasadę, nie stosow^Tać nadźwiękawiania okolicy lędźwiowej u kobiet w okresie ciąży.

Jądra wykazują większy stopień wrażliwości niż jajniki. Po na-dżwiękawianiu stwierdzano uszkodzenia miąższowe i zaniki (atrofię). Na podstawie badań porównawczych ustalono pogląd, że powodem uszkodzenia jąder jest działanie cieplne ultradźwięków.

Wpływ na oko i ucho.

Doświadczalne nadżwiękawianie izolowanych gałek ocznych powodowało nieodwracalne zmiany skutkiem działania czynnika cieplnego i mechanicznego (zmętnienie soczewki, rozpływ ciałka szklistego). Mimo iż badania przeprowadzane na oczach żywych w granicach dawek terapeutycznych (do 2 W/cm²!), nie stwierdziły wylewów krwawych do ciałka szklistego ani odklejenia siatkówki, utrzymuje się pogląd, że oko jest narządem wrażliwym, w którym łatwo wystąpić mogą nieodwracalne uszkodzenia.

Ponieważ przy nadźwiękawianiu ucha środkowego poprzez pokryw^rę czaszki tylko część energii może docierać do narządu słuchu, stosowano specjalne lejki wypełnione wodą i wprowadzane do przewodu usznego. Stwierdzono, że małe dawki (do 0,5 W/cm²) zwiększają, natomiast większe (do 2 W/cm²) obniżają ostrość słuchu.

Wpływ na nowotwory.

Według obecnie ustalonych poglądów, opartych na badaniach doświadczalnych na zwierzętach i próbach nadźwiękawiania nowotworów złośliwych w przypadkach klinicznych, zalicza się stosowanie UD do zasadniczych przeciwwskazań.

Wstępne badania doświadczalne nad wszczepionymi mięsakami i rakami skóry u szczurów wykazały, że małe dawki UD powodują rozrost nowotworów, natomiast po dużych dawkach stwierdzano rozpad komórek nowotworowych, zmniejszanie się guzów, bez wywoływania przerzutów i uszkodzenia podłoża tkankowego.

Dalsze próby stosowania ultradźwięków w granicach dawek terapeutycznych w przypadkach nowotworów skóry wykazały występujące po zabiegach obrzęki, wybroczyny i stan przekrwienia. Histologicznie stwierdzano rozpad komórek nowotworowych, lecz równocześnie ogniskowe martwice, wybroczyny i zmiany w naczyniach krwionośnych stwarzające możliwości przerzutów.

Liczne prace podejmowane w celu wprowadzenia ultradźwięków do terapii nowotworów zarówno nieoperacyjnych, oraz bezpośrednio przed zabiegiem operacyjnym, przedstawiały rozbieżne wyniki.

Obecnie prowadzone są badania nad ogniskowaniem wiązek UD z kilku nadajników w miejscu ściśle oznaczonym, celem uzyskania ogólnej dawki o dużej mocy w obrębie guza nowotworowego z wyłączeniem działania na tkanki otaczające. Stwierdzono również, że po nadżwię-kawianiu zwiększa się wrażliwość tkanki nowotworowej na działanie promieni rentgenowskich. Prowadzone są obecnie próby kojarzenia UD z promieniami X, z nadajników wysyłających oba rodzaje energii równocześnie, ze względu na ich korelacyjne działanie.

Wpływ⁷ na bakterie.

Wyniki badań nad wypływem ultradźwięków na bakterie były rozbieżne. Stwierdzono różną oporność bakterii: te same dawki, które skutecznie niszczyły pałeczkę okrężnicy, tylko nieznacznie uszkadzały prątki gruźlicy. Ustalono, że dawka 3 W/cm‘- jest wówczas bakteriobójcza, gdy czas nadźwiękawiania jest duży (do 2 godzin). Uszkodzenie bakterii może być spowodowane przez czynnik mechaniczny i cieplny — ponieważ wyłączenie bezpośredniego przegrzania pola nadźwiękawianego nie wyklucza wywiązywania się energii cieplnej na granicy ośrodka i ciała bakterii.

Odczynowy wpływ UD na ustrój

Wpływ miejscowego bodźcowego działania UD oraz wyzwalanie histaminy i acetylocholiny w tkankach może pośrednio oddziaływać na układ wegetacyjny.

Działanie bodźców mechanicznych na skórę przez udział tzw. „odruchów skórno-trzewnych" wywoływać może odczyny w narządach

wewnętrznych.

Odczynowe działanie UD na układy i narządy uzyskiwane jest równie/ po nadżwiękawianiu okolicy przykręgowej odpowiadającej odcinkom rdzenia i zwojom układu sympatycznego. Odcinki rdzenia i zwoje zaopatrują przynależne do nich powierzchnie czuciowe skóry (sfery Heada) oraz narządy wewnętrzne i nerwy obwodowe. Układ odcinków rdzenia i sfer Heada podają ryciny: 117, 118, 119, 120 (R. XII).

Podając małe dawki UD na okolice przykręgowe określonych odcinków rdzenia stosujemy tzw., „terapię segmentarn ą", którą w większości przypadków łączymy z nadźwiękawianiem miejscowym.

421