43 (399)

mości praw ekonomicznych i bez ich stosowania, polityka ekonomiczna nie osiąga swych celów, staje się nieskuteczna. Proces gospodarczy przebiega wówczas żywiołowo.

Umiejętność stosowania znajomości praw ekonomicznych w polityce ekonomicznej polega na stosowaniu praw odpowiadających odpowiedniemu szczeblowi konkretności celów polityki ekonomicznej. Aspekty procesu gospodarczego, które polityka ekonomiczna chce przekształcić, mogą być bardziej lub mniej ogólne. Wyznacza to szczebel ogólności bądź konkretności praw ekonomicznych, które trzeba zastosować. Stosując prawa zbyt konkretne w celu przekształcenia aspektów bardziej ogólnych, osiąga się tylko częściowo efekt lub wręcz nie osiąga się żadnego. Powiadamy wówczas, że środki są „zbyt słabe”. Stosując zaś w celu przekształcenia pewnych szczególnych aspektów procesu gospodarczego prawa ekonomiczne o zasięgu znacznie ogólniejszym, osiągamy obok zamierzonego celu skutki dodatkowe, niezamierzone. Przypomina to wyleczenie np. zwichnięcia kostki przez amputację nogi. Powiadamy wówczas, że środki są „za mocne”. Praktyczna umiejętność polityki ekonomicznej, rzec można jej „sztuka”, polega na dobieraniu środków odpowiadających jakości i zasięgowi stawianych celów.

Polityka ekonomiczna zmierza do wpływania na przebieg procesu gospodarczego w sposób przez człowieka zamierzony. Dąży więc do przełamania żywiołowości tego procesu w węższym lub szerszym zakresie. Dlatego skuteczna polityka ekonomiczna możliwa jest tylko w warunkach społeczno-ustrojowych sprzyjających przezwyciężaniu żywiołowości procesu gospodarczego. W kapitalizmie wolnokonkurencyjnym, kiedy panuje zasada laisser jaire, nie ma miejsca na politykę ekonomiczną, proces gospodarczy jest bowiem z zasady pozostawiony żywiołowemu biegowi. Polityka ekonomiczna istnieje tylko w wąskiej dziedzinie, w której państwo reguluje przebieg procesu gospodarczego, jak polityka pieniężna i kredytowa, polityka celna itp. W warunkach kapitalizmu monopolistycznego wzrasta ingerencja państwa w życie gospodarcze i odpowiednio rozszerza się pole działania polityki gospodarczej. Powstaje też własna polityka gospodarcza związków wielkiego kapitału, które świadomie wykorzystują prawa ekonomiczne, jak np. prawa rynku, dla swoich celów. Ponieważ jednak prawa ekonomiczne, decydujące o rozwoju formacji kapitalistycznej, nadal działają w sposób żywiołowy, polityka ekonomiczna wpływa tylko na niektóre aspekty procesu gospodarczego, a i tam okazuje się często nieskuteczna, jej zamierzone skutki bowiem podlegają zakłóceniom ze strony czynników nieopanowanych, działających żywiołowo.

Dopiero w socjalizmie polityka ekonomiczna uzyskuje wszechstronne możliwości, przede wszystkim możliwości kierowania rozwojem całokształtu procesu gospodarczego. Można ją wówczas podzielić na dwie części. Jedna — to polityka społeczno-ustrojowa, której zadaniem jest kształtowanie stosunków produkcji i innych stosunków ekonomicznych,

druga — to bieżąca r -rj; sunków ekonomiczny:: rwa raje jego poszczególna ..ą* mi o wysokim stopu. - spis dziej szczegółowe, ma i zl menty bieżącej polityku a kach kapitalizmu i rcr *

: organizacji wielkiefi ■ ■^T>^r tych warunkach część ekonomii poi: :y:: r-u nych szczegółowych rram bom bieżącej polityk, -ar ieczno-ustrojowa, cho: ł : p ¹ talistycznym, uzysku. 7 saer; dy rozpoczyna się pr: £31 nych w socjalistyczne Kfl te działy ekonomii p —rai nomicznych, o spos: :. zzM ;ej działy najważnie;::    Zm

dy w służbę prakty : - esr < tyczna staje się narzeuMB comie cały rozwój £:::ca«a

130