42 (280)

tekstualizowanych interakcji, w których uczestniczy podmiot” (Guichard, 2001, s. 95).

Drugi z istotnych wymiarów funkcjonowania człowieka, odgrywający niebagatelną rolę w procesach podejmowania zawodowych decyzji, można, zdaniem Hodkinsona, określić posiłkując się także stosowanym przez Bourdieugo mianem pola (metafora rynku lub szerzej gry społecznej; por. Bourdieu i Wacąuant, 1992). Jedną z głównych struktur w systemie socjalizacji dzieci i młodzieży stanowi szkoła, będąca jednocześnie jednym z zasadniczych elementów wspomnianego pola.

Składniki pola scholastycznego ogólnie rzecz biorąc różnią się w stopniu prestiżu: niektóre umożliwiają kontynuowanie dłuższych studiów w obszarach społecznie wysoko cenionych, podczas gdy inne szybko prowadzą do „aktywnego życia” (lub bezrobocia). Występują również różnice obszarów w odniesieniu do typu uczniów w nich zaangażowanych (...) Taka organizacja socjalizacji określa podstawowe wymiary, w których młodzież uczy się postrzegać samych siebie. Szkołę zatem można opisać jako ustrukturyzowane lustro oferujące młodzieży pewne odzwierciedlenie samych siebie, w którym rozpoznąją siebie w określony sposób. Zdefiniowane w ten sposób to ustrukturyzowane lustro często staje się lustrem strukturyzującym (Guichard, 2001, s. 88).

Ów struktury żujący wpływ szkoły w odniesieniu do formowania się osobowościowych cech młodych ludzi, mający wpływ na późniejsze edukacyjne i zawodowe projekty, pokazują np. badania Halvariego (1996) prowadzone w grupach 16-19-latków podejmujących decyzje o wyborze szkoły ogólnokształcącej lub zawodowej. Nie można jednak zaprzeczyć, że wpływ ten jest dwukierunkowy, co oznacza, że także doświadczenia szkolne i inne, przez jakie przechodzi młodzież, kształtowane są przez ich osobowości.

W ramach wspomnianego pola, obok szkoły, funkcjonują jeszcze inni uczestnicy gry społecznej, tj. instytucje doradztwa zawodowego, instytucje kształcenia ustawicznego, pracodawcy, organizacje pracownicze, polityczne itd. Każdy z uczestników gry zmierza do własnych celów i stawia sobie własne zadania. Proces podejmowania zawodowych decyzji uzależniony jest między innymi od relacji wzajemnych pomiędzy wszystkimi uczestnikami gry, od sposobów definiowania systemu tych stosunków, postrzegania oficjalnych przepisów tej gry i możliwości reagowania na nie. Każda osoba stająca w grze wnosi do niej pewne wartości („kapitał” ekonomiczny, społeczny, kulturowy dający zdaniem Bourdieugo, dostęp do władzy i pozwalający wpływać na ustanawianie reguł gry lub inaczej - zdaniem Okano - określone zasoby, mogące mieć zróżnicowaną wartość w zależności od kontekstu, w którym bywają wykorzystywane). Oznacza to na przykład, że pewne cechy osobowościowe czy kompetencje

42