5 (2121)

272

Dodatek

Studia nad antagonizmem do obcych

którego pierwotnym źródłem antagonizmów między-grupowych nie są względy utylitarne, lecz fakt. że ludzie o odmiennej dziedziczności i kulturze sprzecznie reagują na te same zjawiska^{1 2}.

Na gruncie obfitych materiałów etnograficznych z życia społeczeństw niższych Sumner oraz kontynuator jego, Keller-, rozwijają teorię Gumplowicza. Podział na ..grupę wewnętrzną"’¹ (in-group) i „grupę zewnętrzną (out-group) jest podstawą dualizmu wszelkich postaw, ocen, a nawet sposobów pojęciowego ujmowania ludzi. „Wrogość między grupami opiera się na stwierdzeniu różnic¹' ³. lecz ostatecznym źródłem głównych J^ej objawów jest walka o byt: społeczeństwo jest przede wszystkim zbiorową organizacją współżycia materialnego i konflikty między społeczeństwami mają przeważnie utylitarne podłoże ^{4 5}.

Utrwaloną juz w literaturze, bezwzględną pojęciową antytezę antagonizmu do obcych i solidarności ze swoimi przyjmuje Bogardus w swych badaniach nad odległością społeczną oraz von Wiese w swym zasadniczym podziale „ustosunkowań” (Beziehungen) między ludźmi na łączące i rozłączające; obaj starają się dokładniej RJ3P empiryczną różnorodność zjawisk, do których odnoszą się ce pojęcia antagonizmu i solidarności, przez wprowadzenie stopniowań ilościowych. Dla Bogardusa stopnie odległości są jednocześnie stopniami obcości i antagonizmu, w przeciwieństwie do stopni bliskości, swojskości. przychylności; jedna skala przebiega od największej odległości, obcości i wrogości do największej bliskości, sw-ojskości i przychylności, i zerem na tej skali jest obojętność ³. Wiese traktuje zupełną obcość grupową, której towarzyszy na niższych szczeblach „absolutna wrogość⁵⁵ Ratzenhofera w^Tooec obcej grupy, jako biegun negatywny, od którego rozpoczyna się proces zbliżania, czyli asocjacji, i którego przeciwnym biegunem jest zjednoczenie we współdziałaniu ¹⁰.

Nie myślimy dawać tu całkowitej historii koncepcji antagonizmu do obcych ⁶; przytoczyliśmy powyżej kilka historycznie ważnych poglądów, aby zobrazować tradycyjny sposób ujmowania tego problematu.

Jest to typowa problematyzacja przyrodnicza, przeważająca w psychologii, a przeniesiona na grunt socjologiczny w tzw. psychologii społecznej. Bierze się tu: 1) jednostkę biopsychiczną a lub gromadę A jednostek (albo też — w niektórych koncepcjach — grupę lub-społeczeństwo jako biopsychiczną całość nadindywidu-alną), tak jak ją postrzega i interpretuje obserwator;

1

   Gustave Le Bon, Enseignements psychologiąues de la guer-re europ enne, Paris 1916.

2

   William G. Sumner, Folkways, New York 1906; William "G. Sumner, Albert G. Keller, Science of Socisty, New Ha-ven 1927 - 1929, 4 t.

3

   Sumner, Keller, Science of Society, t. 1, s. 357.

4

³ Tamże, s. 360 i nast.

5

⁹    Zob. np. Emory Bogardus, Social Distance and Its Origins,. „Journal of Applied Sociology 1925.

¹⁰    Leopold von Wiese, Allgemeine Soziologie, Miinchen 1924,. t. 1, s. 130 i nast. Jednakowoż rozpatrując proces odwrotny, „Lósungs- and Ab sond erungsnor gang”, von Wiese zdaje się-przyjmować za jedną z możliwych jego granic obcość oez wrogości. Proces ten, jego zdaniem, „nie musi mieć wrogiego znaczenia; wynikiem dysocjacji może być obcość, me musi byc walka” (s. 180).

6

   Liczne przyczynki do tej koncepcji znaleźć można zwłaszcza w studiach o wojnie oraz o przeciwieństwach tzw. rasowych.