56 (307)

niem Arystotelesa muzyka wywołuje wystąpienie określonych stanów emocjonalnych, przyczynia się do „oczyszczenia psychiki” (katharsis). Platon uważał, że muzyka wzbudza w człowieku emocje wpływające korzystnie na jego rozwój moralny.

Muzyka była wykorzystywana w celach terapeutycznych. Stanowiła ona istotny składnik obrzędów kultowych mających sprzyjać leczeniu chorób oraz wypędzaniu z ciała złych duchów i demonów. Zgodnie z pochodzącą sprzed 3000 lat legendą pasterz Dawid za pomocą gry na harfie miał uleczyć króla Saula z dręczących go stanów depresji. Żyjący w XVIII wieku E. A. Nicolai twierdził, że „wpływ afektu na zdrowie i chorobę człowieka jest tak znany, pewny i oczywisty, że nikt nie powinien w to wątpić”. Zdaniem tego autora „w zależności od rodzaju muzyka brzmi wesoło lub smutno. Wtedy i w ciele zachodzą liczne zmiany. Odczuwa się często ciarki przebiegające po skórze w czasie słuchania, włosy się jeżą, krew krąży i gromadzi się wewnątrz organów, tak że zewnętrznie odczuwamy zimno i dreszcze. Serce bije szybciej, a oddech jest nieco wolniejszy i głębszy”.¹

Funkcja muzyki oraz jej wpływ na organizm były nie tylko przedmiotem refleksji filozoficznej, lecz również badań empirycznych. Dotyczyły one między innymi wpływu muzyki na funkcjonowanie organizmów żywych. Jak stwierdzono, muzyka oddziałuje na procesy rozwoju roślin i zwierząt. W zależności od rodzaju muzyki wpływ ten może być zarówno korzystny, jak też niekorzystny, pobudzając lub hamując przebieg podstawowych procesów fizjologicznych.

Oddziałując na stan emocjonalny oraz stymulowane przezeń formy aktywności, muzyka znajduje zastosowanie zarówno w terapii stanów obniżonego nastroju, zwolnionego napędu psychoruchowego, jak i w przypadkach nadmiernego pobudzenia ruchowego oraz zbytniego przyspieszenia tempa życia psychicznego. Funkcja muzyki polega z jednej strony na podniesieniu nastroju, aktywizacji, pobudzeniu, z drugiej zaś na odprężeniu, uspokojeniu, złagodzeniu napięcia (odgrywa wtedy podobną rolę jak ćwiczenia relaksowo-odprężające).

Oddziaływanie terapeutyczne za pośrednictwem muzyki może przyj -mować formę muzykoterapii biernej i czynnej. Muzykoterapia bierna (receptywna) polega na słuchaniu określonych rodzajów muzyki speł-mających funkcję terapeutyczną. Muzykoterapia czynna (aktywna) jest połączona z odpowiednimi formami ekspresji muzycznej, przyjmującej na przykład formę gry na instrumencie, posługiwania się perkusją lub uderzenia w bęben w celu rozładowania napięcia emocjonalnego.

Przy wypracowywaniu techniki muzykoterapii określamy częstość jej stosowania, czas trwania jednego seansu oraz całego cyklu terapeutycznego, materiał muzyczny mogący spełniać funkcję terapeutyczną w odniesieniu do określonych rodzajów zaburzeń. Zdaniem T. Natansona ,,w ogromnej większości publikacji dotyczących tak praktycznych, jak i teoretycznych problemów muzykoterapii zwraca uwagę nie tylko brak wnikliwej analizy stosowanej czy propagowanej muzyki, lecz nawet częste pomijanie bliższych danych o niej. W wielu przypadkach autorzy piszą jedynie ogólnie, że jest to np. muzyka romantyczna bądź klasyczna, muzyka pogodna, o wyrazistym rytmie itp., nie podając nawet tytułu utworu ani nazwiska kompozytora”.² Gabinet muzykoterapii powinien być wyposażony w odpowiednią aparaturę (magnetofony, radioodbiorniki, adaptery, głośniki), zapewniającą wysoką jakość odtwarzanej muzyki. Niezbędne jest stworzenie odpowiednich warunków akustycznych, estetycznych i higienicznych. Jak zaznacza T. Natanson, w pomieszczeniu spełniającym funkcję gabinetu muzykoterapii „należy zapewnić odpowiednią izolację akustyczną, aby hałasy i odgłosy z zewnątrz nie zakłócały odbioru muzyki. Pomieszczenie powinno być odpowiednio wytłumione za pomocą dywanu, chodnika lub wykładziny, oraz przez ewentualne rozwieszenie kotar na oknach lub na ścianach, aby uniknąć nadmiernego pogłosu. Ważne jest zapewnienie odpowiedniej temperatury oraz wentylacji, przy czym trzeba uzwględnić, że zajęcia muzykoterapii aktywnej wymagają większej przestrzeni dla każdego uczestnika niż zajęcia muzykoterapii recepty wnej. Wnętrze pomieszczenia powinno stwairzać miły, intymny nastrój sprzyjający obcowaniu z muzyką. Kolor ścian, sprzęty i meble powinny być tak dobrane, aby podkreślając ten miły nastrój nie absorbowały zbytnio uwagi i nie rozpraszały jej”.³

Muzykoterapia bywa stosowana łącznie z ćwiczeniami relaksowo--koncentrującymi, psychodramą, choreoterapią, polegającą na wyko-

239

1

Cyt. według Ch. Schwabe Leczenie muzyką chorych z nerwicami i zaburzeniami czynnościowymi. Warszawa PZWL 1972, s. 16.

2

   T. Natanson Wstęp do nauki mutykolerapii. Wrocław —Warszawa —Kraków — — Gdańsk Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1979, s. 191.

3

   Ibidem, s. 198.