62 (81)

198 WPŁYW SPOŁECZNY

5.4.1.2 Jak osłabić kontrargumenty, które powstają „w głowie" odbiorcy?

Skuteczną - i starą jak ludzkość - strategią osłabiającą kontrargumentację jest „poznawcze wycieńczenie” człowieka; tak jak się to czyni w trakcie przesłuchiwania podejrzanych. Trwa ono kilkanaście lub kilkadziesiąt godzin bez przerwy, zadawane są podstępne pytania, a potem wskazuje się przesłuchiwanemu, że powiedział wcześniej coś innego. Lampa skierowana prosto w twarz tej osoby dodatkowo zwiększa przeciążenie stymulacyjne. To wszystko powoduje, że niewinnym podejrzanym wszczepia się łatwo przekonanie, iż są winni.

Po terrorystycznym zamachu w Nowym Jorku zaaresztowano parę tysięcy podejrzanych, a kilka miesięcy później FBI z pewnym zakłopotaniem zwalniała jednego podejrzanego po drugim, nie mogąc udowodnić im winy, choć niektórzy z nich wcześniej się przyznali do popełnienia czynu, o który byli oskarżeni. Na przykład egipski obywatel studiujący w Nowym Jorku w momencie uderzenia samolotów w wieże Centrum Światowego Handlu wynajmował pokój w jednym z okolicznych hoteli, z którego okien mógł doskonale obserwować przebieg ataku. W sejfie należącym do tego pokoju znaleziono radio, które - jak spekulowano - służyło do porozumiewania się z terrorystami. Po paru tygodniach śledztwa okazało się, że radio należało do innej osoby (która się po nie zgłosiła), choć na pewnym etapie przesłuchania student ten stwierdził, że radio należy do niego. (Notabene, mimo tych traumatycznych przejść, powiedział on w wywiadzie po zwolnieniu z więzienia, że chce skończyć studia w Stanach, ponieważ „America is cool”!).

5.4.2 Model podwójnego procesu perswazji

Model ten zakłada, że istnieją dwa psychologiczne czynniki, które decydują o skutecznej perswazji. Jeden to posiadanie motywacji do zaakceptowania przekazu lub „walki” z argumentacją nadawcy, a przez to zaangażowania dogłębnego myślenia w analizę przeka-

Rycina 5.7

Wycieńczenie przesłuchiwanego jest najstarszą metodą - obok innych tortur -służącą osłabieniu kontrargumentów. Końcowym efektem może być nawet przeświadczenie o popełnieniu danego czynu.