6 (359)

Streszczanie wedle jakościowych kryteriów pomijania może czasem prowadzić do takich samych, w całości lub we fragmentach, rezultatów. Technika postępowania jest jednak za każdym razem inna. Przy tworzeniu obrazu musimy poznać strukturę całego tekstu, a więc przeczytać go w całości, aby móc dokonać podziału tekstu i scharakteryzować potem tematycznie każdy wydzielony fragment. Stosując zaś/technikę opuszczania^ wedle przyjętych / góry kryteriów, możemy streszczać, w miarę jak po-suwa się pierwsza lektura tekstu, odrzucając fragmenty skazane na pominięcie, pozostałe zaś przepisując w całości lub uzwięźlając je za pomocą jakiejś innej jeszcze metodyTlftlożc się to okazać postępowaniem bardziej ekonomicznym, wymagającym mniej czasu i wysiłku myślowego niż próba ogarnięcia struktury tckstiTTT Próba taka może być ewentualnym następnym krokiem, podjętym wtedy. pdy będziemy mieli już do czynienia z łatwiejszym do opr?.*-owai»i i „preparatem’*, powstałym w wyniku wykreślenia fragmentó uznanych za nieistotne ze względu na zamierzony cel streszczeni >.

5.3. (OPIS W '¹ UTAJIjZYK U^j.imiTlOWIC 7ALE/Nc7y

5.3.1. J*- t to metoda streszczania, stosowana często w krótkich iiuHrdcuu^cli i w opisach ^ikumcidacyjnych. Oto dwa przykłady.

Przykład !.

..Praca jest próbą usystematyzowania tych konstrukcji pojęciowych logiki formalnej, które są stosowane we współczesnej semantyce do wyjaśnienia tradycyjnych pojęć ekstensji (dcnolacji) oraz intensji (znaczenia, konotacji). Opisuje się ogólny schemat i kolejne kroki postępowania teoretycznego, sumowanego zwykle do tego celu. Rozważanymi przykładami są konstrukcje R. Ciiinapa, wprowadzone w jego leorn intensji i eks:cnsji, oraz. pojęcia R. Suszki i F.. Betha, wzorowane częściowo na ideach Carnapa. Wskazuje się także na możliwe modyfikacje tych pojęć w obrębie powszechnie przyjmowanego dla nich schematu postępowania teoretycznego"³.

^a B. Sianosz, Formalne teorie zakresu i treści wyrażeń, „Studia Logica", t. 15: 1904.

t

Przykład 2.

Po opisie zasadn c,.ym (autor, tytuł etc.) następują (na karcie dokumenta-cyjnej) zdania: „Usłania nad zmniejszeniem hałasu wywołanego pracą silników odrzutowych, wykonane w USA. W wyniku badań stwierdzono, że natężenie dźwięku j~*st funkcją...*⁴ etc.⁴

Taki sposób : trcszczania charakteryzuje się tym, że jest sformułowany bądź za pomocą zwrotów metajęzykowych (np. „opisywany jest schemat postępowania teoretycznego...”), bądź w tzw. mowie zależnej (np. „stwierdzono, że...”). Czy jest to tylko cecha o charakterze'stylistycznym, czy także cecha sposobu funkcjonowania streszczenia wyrażającego się w jego zastosowaniach, zaletach, wadach etc. ? Nietrudno zauważyć, że rzutuje ona również na funkcjonowanie streszczenia. Streszczenia dokonywane w tym samym języku co język oryginału muszą się posługiwać jego słownictwem, nic mogą korzystać z informacji, które nie są zawarte w oryginale, nic można w nich wyrazić punktu widzenia zajętego przez autora streszczenia. Są to ograniczenia, od których wolne jest streszczenie metajęzykowe czy "korzystające z mowy~zależnej. Przewagą więc tego ostatniego jest możliwość robienia posunięć, które przypominają niekiedy czynn^TKOMENiowANiA. Ko men-tó\vanlc nasuw jednak problemy i^ trudności, które stanowią ciemniejszą stronę tego rodzaju streszczeń. Przyjrzyjmy się kolejno owym blaskom i cieniom.

7——-------

5.3.2./ZALirn streszczeń KOMrNrujĄCYCH.' Dane, niewyrażalne^ w języku oryginału,_wyraża]ne^ natomiast w języku osoby streszczającej h«b korzystającej z wiedzy czerpanej spoza danego tekstu, mogą być bardzo cenne dla użytkownika'strcszczo-nia. Oto w naszym przykładzie 2 podaje się wiadomość, że pracę wykonano w USA; wiadomość ta nic musi zawierać się wprost w oryginale, Ic może być czasem wywnioskowana czy ory-ąinahjT"czy też nawet z jakichś dodatkowych^źródcł (np. z korespondencji daneTl>ibliotcki^^y(iawnictwcm).

⁴ S. Osmółska, ('pracowania dokumentacyjne, CINTE 1965 (skrypt z serii „Zeszyty szkoleniowe"), s. 107.

161

11 — Mrtorty *n«Hł» .