71ss

zgromadzenia gminy chrześcijańskiej niż domem Boga. Wiele świątyń pogańskich zamieniono na kościoły. Te wzniesione od podstaw były zbudowane na planie prostokąta z przedsionkiem, podzielonego za pomocą filarów na trzy lub pięć części -naw, miały czasem nawę poprzeczną -transept. Tworzył się wtedy plan krzyża łacińskiego o ramionach różnej długości. Nawę główną, środkową, kryto dwuspadowym dachem, a boczne pulpitowymi. Na osi kościoła, w końcu nawy głównej - prezbiterium zakończone półkolistym zamknięciem, apsydą, przeznaczano dla duchowieństwa. Nawa środkowa była dwa razy wyższa i szersza niż boczne. Jest to zasada charakterystyczna dla typu kościoła bazylikowego. Przypomina on żywo bazylikę rzymską, od której

prawdopodobnie wziął początek. Bazyliki chrześcijańskie to na przykład nie zachowany kościół św. Piotra w Rzymie, istniejące: San Paolo fuori le Mura, Sta Maria Maggiore (przebudowany). Władcom i męczennikom wznoszono grobowce, na planie koła lub kwadratu, kryte kopułą. Są to założenia centralne (Sta Constanza).

Wczesna sztuka chrześcijańska miała funkcję wyłącznie użytkową i ideową. Przekazywała i utrwalała w pamięci wiernych treści wiary i służyła celom liturgicznym (obrzędowym).

Po edykcie mediolańskim wzmógł się ruch budowlany. Wszystkie krąje europejskie, które przyjęły chrześcijaństwo, przejęły je wraz ze spuścizną antyku grecko-rzymskiego i całą skomplikowaną symboliką wypracowaną w pierwszych wiekach.

CO JESZCZE WARTO WIEDZIEĆ

71

Lektura

Zbiory

Elżbieta Jastrzębowska Sztuka wczesnochrześcijańska. Warszawa 1988, WAiF Wojsław Molć Sztuka starochrześcijańska. Warszawa 1948, Czytelnik Sztuka świata (T. III, rozdz. Sztuka wczesnochrześcijańska- Pedro de Palol, Josó Pijoan, Jan Stanisław Partyka). Warszawa 1993, Arkady

Zbiory sztuki wczesnochrześcijańskiej w Polsce: Warszawa - Muzeum Narodowe, stała wystawa dzieł z Faras

ztuka STAROŻYTNA

ZAGADNIENIA

PODSUMOWUJĄCE

1.    Na czym polega typ bazyliki w architekturze? Narysuj z pamięci jej przekrój poprzeczny i podłużny.

2.    Co to jest symbol? Znajdź przykłady symboli w sztuce starochrześcijańskiej i współczesnej.

3.    Jaka była zależność między religią a formami sztuki w starożytnym Egipcie, Grecji i w sztuce starochrześcijańskiej?

4.    Co oznaczają słowa: orant, ekstaza, apsyda, prezbiterium?

WPŁYW SZTUKI ANTYCZNEJ NA EUROPEJSKĄ

ZAGADNIENIA

PODSUMOWUJĄCE

1.    Posługując się fotografiami architektury europejskiej, znajdź przykłady zastosowania stylu doryckiego, jońskiego i korynckiego w późniejszych wiekach.

2.    W sztuce Polski i Francji znajdź przykłady powtórzenia następujących typów pomników: tuku triumfalnego, pomnika konnego, kolumny.

3.    Podaj przykłady zastosowania bazyliki w architekturze europejskiej.

4.    Jakie budowle znajdujące się w twoim mieście przypominają dzieła antyczne? Kiedy powstały?

5.    Które miasta w Polsce zostały zbudowane na podobnym planie jak rzymskie?

6.    Wyszukaj w sztuce Europy kilka przykładów szczególnego zainteresowania pięknem ciała ludzkiego.

7.    Wyszukaj przykłady pozy kontrapostu w rzeźbie europejskiej późniejszych wieków.

8.    Znajdź w sztuce europejskiej sześć dzieł o tematyce mitologicznej.

9.    Jakim krojem liter wykonane są napisy na tablicach pamiątkowych w twoim mieście? W dostępnych ci czasopismach znajdź przykłady czcionki drukarskiej oparte na proporcjach litery klasycznej - kapitały.

10. Na czym polega koncepcja klasyczna w ubiorze?