73soś

Sztuka islamu, związana z obyczajami i religią, przeżywała kilka okresów bujnego rozkwitu: do XI w. na Półwyspie Arabskim i w Azji Zachodniej, od XII do XV w. w Azji Środkowej i Hiszpanii, od XV w. w Turcji.

Na sztukę europejską oddziałała poprzez Hiszpanię oraz w następstwie zetknięcia się Europejczyków ze Wschodem w okresie wypraw krzyżowych.

Architektura

Budowano najczęściej z cegły pokrytej okładziną z formowanych płytek ceramicznych o barwnej błyszczącej polewie - glazurze (szkliwo), rzadziej z kamienia.

Świątynie muzułmańskie - meczety - były domami modlitwy. Meczety Hiszpanii, Turcji, Uzbekistanu, Indii mówią o różnorodności typów architektonicznych w budownictwie religijnym. Spotykamy bazyliki, założenia centralne, a niektóre świątynie innych wyznań zostały zamienione bez przekształceń na świątynie muzułmańskie. Arabowie korzystali ze zdobyczy i tradycji budownictwa krajów podbitych.

Najbardziej charakterystyczne, najlepiej przystosowane do swej funkcji są meczety na założeniach centralnych: wielka hala modłów, o pustym wnętrzu, nakryta wydłużoną kopułą, nie jest zdominowana żadnym akcentem wiodącym.

Jedynie nisza - mihrab w jednej ze ścian wskazuje kierunek ku świętemu miastu - Mekce. Charakterystycznym akcentem kompozycji architektonicznej na zewnątrz są smukłe wieżyczki - minarety, z których wzywano wiernych na modlitwę.

Do szczególnie oryginalnych rozwiązań architektonicznych należy meczet w Kordobie. Sala modlitwy podzielona jest za pomocą prawie tysiąca kolumn wspierających podwójne łuki, na nawy poprzeczne i podłużne.

Tak wielka liczba kolumn służy do stworzenia zupełnie nowej koncepcji przestrzeni: o logicznym układzie, a równocześnie zawiłej, tajemniczej, bez początku i końca, gdzie każdy punkt widzenia daje wrażenie nieskończonego powielenia podobnych elementów.

Grobowce są prawie z reguły budowlami centralnymi na planie wielokątów foremnych. Jedne z nich, jak na przykład zespół grobowców w Sa-markandzie, to ciężkie kubiczne bryły urozmaicone wielobarwną ceramiczną okładziną. Inne, na przykład mauzoleum Mumine Chatum w Na-chiczewanie (Azerbejdżan) są arcydziełami pełnymi lekkości i czaru mimo dość potężnych rozmiarów i ciężkiego materiału - kamienia. To szczególne wrażenie uzyskane jest dzięki lekkim proporcjom i delikatnej reliefowej rzeźbie pokrywającej płaszczyzny ścian (il. 75).