7

wielu potencjalnych układów antygen - przeciwciało. Pozwala także wykazać, które antygeny powodują powstawanie przeciwciał. Te, które weszły w reakcję określa się za pomocą przeciwciał II rzędu znakowanych enzymem lub izotopem.

Rzadko wykorzystuje się odczyn wiązania dopełniacza oraz metodę precypitacji i hemaglutynacji biernej. W zasadzie zostały zaniechane testy śródskórne.

Oprócz zalet metody immunologiczne mają jednak szereg wad. Przede wszystkim wykrycie przeciwciał nie zawsze jest dowodem aktualnej inwazji, a ich pojawienie następuje zazwyczaj dopiero po wystąpieniu pierwszych objawów zarażenia. Ponadto określanie poziomu przeciwciał nie jest wiarygodnym wskaźnikiem intensywności inwazji ani skuteczności terapii. W przypadku, gdy -pasożyty występują w miejscach immunologicznie uprzywilejowanych,

jak centralny układ nerwowy czy oko, przeciwciała nie pojawiają się. Dodatkowych trudności

przysparzają zmienność antygenowa i możliwość występowania reakcji krzyżowych (wysoka

czułość metod zmniejsza ich swoistość). W końcu efektywność metody zależy od stanu

immunologicznego żywiciela: u osób immunokompetentnych są przeciwciała, zaś brak

objawów, u zarażonych z obniżoną czynnością układu odpornościowego - na odwrót. Z tego

względu coraz częściej w trakcie diagnostyki poszukuje się antygenu.

— • ' ¹ ' ........................"■—■■■■ • ,/'

Metody biologii molekularnej. Są stosowane od początku lat 1990. Na tle pć

uwag uwidacznia się ich zdecydowana przewaga, jako najnowocześniejszych <

technik. Mają one jedną niewątpliwą zaletę -fbazują na niezmiennym materiale, jakirń jest

Niepotrzebna jest znajomość cech fenotypowych pasożyta. Metody są nadzwyczaj

czułe i swoiste. Umożliwiają otrzymanie wyniku o dużej powtarzalności w stosunkowo krótkim czasie. Wyniki diagnozy są jednoznaczne i łatwe w interpretacji, co daje możliwość arbitralnego wykorzystania w sytuacjach kontrowersyjnych. MS'żna je stosować u pacjentów z ‘obniżoną czynnością układu odpornościowego. Wykrywa się bowiem kwasy nukleinowe, arnie produkty odpowiedzi immunologicznej. Nie pozwalają jednak zróżnicować żywych i .„martwych..patogenów. Pojawiają się także trudności w izolacji DNA, np. kał zawiera bardzo silne inhibitory reakcji stosowanych w technice PCR.

Rozwój diagnostyki stał się możliwy dzięki umiejętności rozszyfrowania sekwencji nici DNA charakterystycznych dla konkretnego gatunku pasożyta. Poznane fragmenty można syntetyzować w dowolnej ilości i wyznakować, np. izotopem, enzymem czy fluorochromem. Otrzymuje się w ten sposób sondy genetyczne.

Zasada sondy. Przeprowadza się ekstrakcję kwasu nukleinowego z próbki badanego materiału, np. krwi i jego denaturację przez ogrzewanie. Jeśli w badanym materiale znajdują się fragmenty o sekwencji odpowiadającej kwasowi użytej sondy, zostanie ona związana, co można wykazać, np. autoradiograficznie.

Jedną z najważniejszych metod jest łańcuchowa reakcja polimerazy (PCR - polymerase chain reaction) zastosowana po raz pierwszy w 1989 r. do wykrycia DNA Toxoplasma

21

Diagnostyka laboratoryjna parazytoz u ludzi