84 85 (15)

W karłowatości przysadkowej skóra jest przeważnie cienka wiotka, sucha, ze zmarszczkami na czole i policzkach, podobna do skóry starcze' {geroderma), Włosy na głowie są skąpe, bez połysku, łatwo łamliwe. Na twarzy nie ma zarostu. Stan odżywienia prawidłowy lub nadmierny.

W charłactwie przysadkowym skóra jest cienka, sucha, pomarsz. czona (starcza skóra, geroderma), blada lub bladowoskowożółta. Włosy zwłaszcza pod pachami i w okolicy łonowej, rzęsy i brwi wypadają. U kobiet' może powstać nawet łysina. Paznokcie są suche, bardzo łamliwe.

Wjadłowstręcie nerwowym (anorexia neroosa) skóra jest przeważ-nie sucha, łuszcząca się, brwi silnie rozwinięte, prawie krzaczaste. Owłosienie pod pachami i w okolicy łonowej rzadkie, natomiast meszek (lanugo) często jest wyraźny, zwłaszcza na twarzy, grzbiecie i kończynach. Podskórna tkanka tłuszczowa jest w stanie zaniku. Objawia się to dużym wychudzeniem.

W obrzęku śluzowatym (myxoedema) skóra na całym ciele jest sucha, wskutek zaniku gruczołów potnych i łojowych, zimna, szorstka, łuszcząca się i gruba wskutek nacieku śluzowatego o dużej zawartości białka, bladożółtawa na kończynach zasiniona.

W obrzęku śluzowatym nieraz już wcześnie stwierdza się ograniczone nadmierne rogowacenie skóry (hyperkeratosis hypothyreotoxica circumscripia oleerani, praepatellaris, subpatellaris) w okolicy łokci i kolan poniżej rzepki, a w wyjątkowych przypadkach również w okolicach wewnętrznych kostek stóp i na grzbiecie stóp. Zrogowaciała skóra jest szorstka, nieco pomarszczona, silniej się łuszczy i bardzo łatwo brudzi. Zmiana ta przy powierzchownym oglądaniu sprawia wrażenie ograniczonych brudnych plam. Artur Ber opisał ją pod nazwą brudnych kolan i łokci (ryc. 29).

W chorobie Gravesa-Basedowa skóra jest ciepła wskutek wzmożonego przepływu krwi przez rozszerzone tętniczki, wilgotna na dłoniach i w okolicach pachowych, szczególnie podczas wzruszenia. W okresie posunię-

Ryc 29. Objaw brudnych kolan w obrzęku śluzowatym (ze zbioru prof. A. Bera

tym choroby skóra nieraz bywa cienka, gładka i sprawia wrażenia dotykowe ciepłego i wilgotnego atłasu.

W chorobie Gravesa-Basedowa niekiedy stwierdza się, zwłaszcza w okolicy goleni, ograniczone zmiany w skórze o charakterze obrzęku śluzowatego. Zmiana ta nosi miano: ogniskowe zwyrodnienie śluzowate skóry goleni (myxoedemacrurumthyroioxicumcircumscripium).Najczęściej spostrzega się ją po długotrwałym leczeniu metylotiouracylem oraz po prawie całkowitym wycięciu tarczycy. Zmiana polega na wyraźnym zgrubieniu skóry i tkanki podskórnej, głównie po stronie przednio-bocznej dolnej części goleni. W miejscach zmienionych skóra jest blada, różowo- lub brunatno-czerwonawa, jej powierzchnia jest nierówna wskutek gęsto obok siebie leżących, lekko wzniesionych guzków. Ucisk zgrubiałej skóry nie wywołuje dołka.

W zespole Cushinga skóra wskutek zaniku jest cienka, sucha, wiotka, często marmurkowata na kończynach, zabarwiona zwłaszcza na twarzy ciemno-śliwkowo, zależnie od rozszerzenia głębokich naczyń włosowatych skóry i pod-brodawkowatych splotów żylnych, prawdopodobnie wskutek zaburzeń naczyniowych pochodzenia ośrodkowego. W powstaniu kwitnącego wyglądu pewną rolę odgrywa także zwiększenie liczby czerwonych krwinek we krwi (erythrocytosis). W miejscach otłuszczonych skóra nieraz jest bolesna na ucisk wskutek rozciągnięcia włókien nerwowych.

W bocznych częściach podbrzusza i klatki piersiowej, w okolicy sutków, ramion, pach, szyi, bioder, goleni, pleców i pośladków w zespole Cushinga stwierdza się czerwone pręgi zanikowe skóry (striae cuiis distensae purpureae) (ryc. 9 na str. 62). Są one długie (3—10 cm) i szerokie (do 3 cm), czerwonofioletowe, o kształcie podobnym do liżącego płomienia. Pręgi zależą od nadmiernego rozciągnięcia skóry przez gromadzący się bardzo obficie tłuszcz. W ich powstaniu biorą udział jeszcze inne czynniki, pręgi bowiem pojawiają się także w miejscach nie zawierających dużo tłuszczu, np. w zgięciu łokciowym. Albright przypisuje je ścieńczeniu skóry wskutek zmniejszenia ilości białka spowodowanego katabolicznym działaniem hormonów glikoproteinowych. Z poprawą stanu chorych pręgi stają się różowe i nawet białe, tak że z ich barwy można poniekąd sądzić o przebiegu choroby. W skórze w zespole Cushinga często stwierdza się trądzik pospolity (acne mlgaris) i łojotok (seborrhoea), zwłaszcza na twarzy, szyi i grzbietowej części klatki piersiowej. Zmiany te przypisuje się działaniu hormonów androgennych i znamiennemu dla zespołu Cushinga zmniejszeniu oporności chorych na zakażenia.

W skórze w toku zespołu Cushinga okresowo pojawiają się brunatne plamy, zwłaszcza w okolicy brodawek sutkowych i narządów płciowych, na podobieństwo plam barwnikowych w ciąży oraz w okresie miesiączki lub ubarwienia skóry w cisawicy. Nieraz też, zwłaszcza w późniejszych okresach choroby, stwierdza się w zespole Cushinga wybroczyny w skórze i w błonach śluzowych. Występują one czasami nawet bez widocznej przyczyny. Przypuszcza się, że zależą one od łatwego pękania naczyń włosowatych skóry spowodowanego wiotkością ich ścian wskutek zaburzenia syntezy białek z aminokwasów na rzecz zużywania aminokwasów do syntezy węglowodanów pod wpływem zwiększonego wydzielania hormonów glikoproteinowych przez korę nadnerczy.