84 85 (5)

Pozostawianie czegoś po sobie łagodzi ból przemijania, przypominając, że z każdego z nas coś pozostanie, nawet jeżeli ten wpływ może być nam nieznany albo niezauważalny.

Myśli wypełnione mocą, zdolne przezwyciężyć lęk przed śmiercią

Kilka wymownych wersów albo aforyzm jakiegoś filozofa czy myśliciela często mogą nam pomóc rozmyślać z pożytkiem nad własnym lękiem przed śmiercią i nad przeżywaniem w pełni swojego życia. Czy to z powodu pomysłowego sformułowania, czy urody frazy, czy brzmienia tych kilku linijek, czy zwartego szyku zdania wypełnionego poruszającą energią - takie myśli wypełnione mocą mogą wytrącić osamotnionego czytelnika albo pacjenta z oswojonego, ale statycznego trybu życia. Być może, jak sugerowałem, pocieszająca jest świadomość, że najtęższe umysły również zmagały się z podobnymi ciężkimi i bolesnymi problemami i że nad nimi zatriumfowały. Takie zapadające w pamięć słowa zapewne pokazują też, że rozpacz można przemienić w sztukę.

Nietzsche, największy ze wszystkich aforystów, przekazał niezwykle trafny opis potężnego oddziaływania myśli wypełnionych mocą: „Dobra sentencja jest za twarda na ząb czasu, nie pożrą jej tysiące lat, choć zawsze służy za pokarm: dzięki temu jest wielkim paradoksem w literaturze, pośród zmienności tym, co nie przemija, strawą zawsze cenioną jak sól i jak sól nie tracącą smaku”.

Niektóre z tych aforyzmów odnoszą się bezpośrednio do lęku przed śmiercią, inne zachęcają nas, ażeby spojrzeć głębiej i nie dać się pochłonąć przez sprawy trywialne.

„Wszystko przemija. Alternatywy wykluczają się”

W cudownej powieści Johna Gardnera „Grendel” udręczony potwór z legendy o Beowulfie szuka mędrca, aby dowiedzieć się, jaka jest odpowiedź na pytanie o tajemnicę życia. Mędrzec powiedział mu: „Ostatecznym złem jest to, że czas

r

jawi się jako wieczyste przemijanie, że realne istnienie implikuje nieuniknioną eliminację”. Podsumował on swoje rozmyślania nad życiem w kilku inspirujących słowach - w dwóch zwięzłych, a zarazem głębokich stwierdzeniach: „Wszystko pprzemija. Alternatywy wykluczają się”.

' A ponieważ już dużo powiedziałem na ten temat, że ■pszystko przemija”, zajmę się teraz implikacjami drugiej części tego stwierdzenia. „Alternatywy wykluczają się” to przy-; czyna, która wielu ludzi doprowadza do szaleństwa, ponieważ wiąże się z koniecznością podejmowania decyzji. Każde „tak” mtymusza jakieś „nie”, a każdy pozytywny wybór oznacza, że ■ trzeba wykluczyć inne możliwości. Większość z nas cofa się przed zrozumieniem do końca, jakie są ograniczenia, ubytki 1$ straty, nieodłącznie towarzyszące istnieniu.

f Konieczność rezygnowania była wielkim problemem na pizykład dla Lesa, 37-letniego lekarza, dręczącego latami kilka kobiet, z którymi chciał się ożenić. Kiedy wreszcie wziął ślub, przeprowadził się do domu żony odległego o sto mil i otworzył drugi gabinet w swoim nowym miejscu zamieszkania. Niemniej przez kilkanaście lat nie likwidował starego gabinetu, który był otwarty półtora dnia w tygodniu i w którym cd tydzień spędzał jedną noc, spotykając się z poprzednimi Biewczynami.

^ W terapii skoncentrowaliśmy się na jego oporze przeciwko powiedzeniu „nie” innym możliwościom. Kiedy naciskałem na niego, co oznaczałoby takie „nie” - czyli zamknięcie gabinetu i zakończenie romansów - Les stopniowo zaczął sobie uświadamiać, jaki ma wspaniały obraz samego siebie. Był pupilkiem rodziny, wszechstronnie utalentowanym: muzykiem, sportowcem, zdobywcą ogólnokrajowych laurów w nauce. Wiedział, że może osiągnąć sukces w każdym zawodzie, jaki wybierze, i widział siebie jako człowieka wolnego od ograniczeń, jakim podlegają inni, człowieka, który nie powinien rezygnować z niczego. „Alternatywy wykluczają się” - to może odnosić się do innych, ale nie do niego. Taki był jego osobisty mit,

85