8 (1218)

1 94 CZŁOWIEK W RELACJI Z INNYMI

cząc i krzycząc. Hałas czyniony przez osobę w dwójce okazał się mniejszy niż osoby pojedynczej, a najmniej hałasu czyniła osoba krzycząca i klaszcząca w grupie sześcioosobowej. W modyfikacji tego eksperymentu osoby badane miały na uszach słuchawki, a oczy przewiązane opaskami, tak że nie widziały ani nie słyszały innych. Osoba zawsze krzyczała i klaskała samotnie, choć w niektórych wypadkach wzbudzano w niej przekonanie, że wykonuje to zadanie sama, a kiedy indziej, że z innymi. W tym eksperymencie również zaobserwowano spadek wydajności wtedy, gdy osoby myślały, że wykonują zadanie w grupie. Spadek ten był jednak mniejszy niż wtedy. gdy wykonywano to zadanie w rzeczywistych grupach.

Za spadek wydajności w grupach odpowiedzialne są dwa mechanizmy. Pierwszy z nich to spadek motywacji poszczególnych jednostek do pracy (i ewentualne przesunięcie zasobów na zadania, z których jednostka odnosi indywidualne zyski). Drugi wiąże się z trudnością koordynacji pracy jednostek. Nawet gdyby wszyscy pracowali maksymalnie wydajnie, pełna wydajność grupy wymagałaby idealnego zgrania się jednostek (na przykład wszyscy krzyczą najgłośniej w tym samym momencie), co w praktyce trudno jest osiągnąć. Warto podkreślić, że próżniactwo społeczne zanika, gdy pojawia się możliwość zidentyfikowania indywidualnego wkładu jednostki we wspólny wynik (por. rozdz. 44.2). Biorąc pod uwagę prostotę zadań używanych w badaniu nad próżniactwem społecznym, można by oczekiwać efektu fa-cylitacji. Tym ciekawsze jest stwierdzenie w tych sytuacjach spadku wydajności pracy w grupie.

46.4.3

Teoria wpływu społecznego

pływ społeczny może dochodzić do skutku na mocy różnych mechanizmów psychologicznych i wikłać różnorodne procesy. Teoria wpływu społecznego sformułowana przez Łatane i jego współpracowników zakłada jednak, że niezależnie od mechanizmu wpływu można scharakteryzować ilościowo wielkość wpływu wywieranego zarówno przez grupę na jednostkę, jak i odwrotnie. Kiedy opisujemy wpływ wywierany przez grupę na jednostkę, jest on funkcją iloczynu siły przekonywania osób wywierających wpływ, ich bliskości wobec osoby, na którą wpływ jest wywierany, i liczby osób wpływ wywierających. Można to wyrazić wzorem:

[46-1] W = f(SiN)

gdzie W oznacza wielkość wpływu, S siłę przekonywania, i odległość od osoby lub osób wpływających do osoby, na którą wpływ jest wywierany, N liczbę osób wpływających.

Siła przekonywania oznacza wypadkową wartość wszystkich czynników decydujących o sile przekonywania pojedynczej osoby. Są to zarówno czynniki stałe charakteryzujące daną osobę, takie jak status społeczny, umiejętność przekonywania, siła głosu, jak i czynniki sytuacyjne, jak natężenie motywacji do przekonywania innych czy dostępność dobrych argumentów. Bliskość odnosi się do relacji między osobą (lub osobami) wywierającą wpływ a obiektem wpływu w przestrzeni społecznej i oznacza intensywność kontaktu między źródłem i obiektem. Ważnym składnikiem odległości w przestrzeni społecznej jest odległość fizyczna między osobą wpływającą a obiektem wpływu. Odległość fizyczna nie jest jednak tożsama z odległością w przestrzeni społecznej, gdyż osoby będące fizycznie blisko mogą być na przykład oddzielone ścianą, a osoby znajdujące się daleko mogą efektywnie komunikować się przez telefon.

Odległość w przestrzeni społecznej trudno jest wyrazić liczbowo. Twierdzenie teorii o charakterze zależności między odległością a siłą wpływu można natoi ;,ast weryfikować w odniesieniu do odległości fizycznej. W pewnych badaniach (Łatane, Liu, Nowak i Bonę-