9 (1125)

1 9 8 CZŁOWIEK W RELACJI Z INNYMI

■■ ramka d.

się też ze sobą łączyć; na pozostałych obszarach kraju w dalszym ciągu liczba prywatnych przedsiębiorstw spada lub nie rośnie.

Analiza danych wyborczych pokazała, że w „bąblach” wzrostu gospodarczego ludzie znacznie częściej głosowali na partie promujące gospodarkę rynkową. Tak więc w okresie transformacji dają się wyróżnić obszary „nowej” i obszary „starej” rzeczywistości społecznej, obejmującej nie tylko zachowania gospodarcze, ale także postawy polityczne oraz - jak można sądzić - również inne wartości i przekonania. Zmiana zachodzi dzięki rozszerzaniu się obszarów „nowego” kosztem „starego”, a nie w taki sposób, że wszyscy członkowie społeczeństwa stopniowo zmieniają swe poglądy. Dzieje się tak dlatego, że najważniejsze jest środowisko lokalne - osoby znajdujące się wewnątrz bąbla „nowego” - mimo że znajdują się w mniejszości w społeczeństwie, otoczone są innymi o podobnych poglądach.

Z takiego scenariusza zachodzenia zmian społecznych wynikają praktyczne wskazówki dotyczące tego, jak zmiany te można wspomagać. Najskuteczniejsze jest oddziaływanie na osoby znajdujące się na granicy „bąbla”. Osoby znajdujące się wewnątrz „bąbla” i tak znajdują się w sprzyjającym kontekście społecznym, osoby znajdujące się daleko od „bąbla” mają małą szansę znalezienia sprzyjającego otoczenia społecznego. Im większy „bąbel”, tym bardziej jest stabilny, warto zatem pomagać poszczególnym „bąblom” łączyć się ze sobą, gdyż połączone w jeden większy, zyskują na stabilności. Niezwykle ważną rzeczą są też lokalni przywódcy, jako że „bąble” tworzą się wokół nich i dzięki nim mogą przetrwać w morzu większości. Efektywne wspieranie przemian społecznych polega więc na wzmacnianiu naturalnych mechanizmów zachodzenia przemian społecznych.

ków, choć nadal utrzymuje pewną liczbę wyznawców. Ten proces zbliżony jest do omawianego wcześniej procesu polaryzacji grupowej - w wyniku dyskusji postawa grupy ulega uskrajnieniu. Po drugie, mniejszość konsoliduje się w taki sposób, że osoby wyznające podobne poglądy tworzą zwarte grupy. Dzieje się tak nie dlatego, że osoby przemieszczają się w przestrzeni, lecz dlatego, że największa jest szansa przekonania osób znajdujących się najbliżej. Dzięki procesowi konsolidacji członkowie mniejszości z biegiem czasu mogą pozostawać w lokalnej większości, ponieważ otoczeni są innymi osobami o podobnych postawach. Dzięki temu pogląd mniejszościowy może przetrwać, gdyż n. i .dniejszy wpływ pochodzi właśnie od osób znajdujących się najbliżej. Badając popularność różnych poglądów na podstawie rozmów prowadzonych głównie z osobami z najbliższego otoczenia, członkowie mniejszości wykształcają sobie mocno skrzywiony obraz częstości występowania różnych postaw - z reguły przeceniają popularność postaw własnych, a nie doceniają popularności postaw sprzecznych z własnymi.

46.5

Posłuszeństwo i przysługa

Wiedza o procesach facylitacji, konformizmu, polaryzacji, próżniactwa społecznego czy myślenia grupowego może być świadomie wy-