9 grunty zaprawy 4

66 ♦ MATERIAŁY

TRADYCYJNA ZAPRAWA K LEJ OWO-K R EDO W A LUB „GESSO”

Opisał ją Ccnnini w XV wieku.

Ta tradycyjna metoda pokrywania deski zaprawą kred owo-k lejową daje równie trwałą i białą powłokę na sztywnych podłożach, jak wiele środków współczesnych.

Obecnie kreda (jako naturalny węglan wapnia lub strącona kreda) jest częściej stosowana niż polecany przez Cenniniego gips.

Wypełniacz miesza się w różnych proporcjach z kryjącymi pigmentami, np. bielą cynkową lub tytanową. Stosunek pigmentu do wypełniacza jest między 1:10 a 1:1. Metoda Cenniniego zakłada zastosowanie dwóch rodzajów zaprawy:

■ Gesso grosso - z gipsu palonego roztartego z klejem glutynowym. Nakładamy warstwę pojedynczą za pomocą szpachli.

■ Gesso sottile - z gipsu palonego szlamowanego. Gips moczy się w wodzie przez miesiąc, codziennie mieszając, potem rozcieńcza, odsącza z wody i łączy z gorącym, ale nic wrzącym, klejem.

Kolejne warstwy nakładamy wielokrotnie pociągnięciami pędzla, każdą warstwę w przeciwną stronę.

Użycie tkanin

Ccnnini zaleca pokrycie przcklcjonej deski cienkimi pasami płótna, zanurzonego w kleju, rozprostowanego i wygładzonego na desce. Jest to istotne w przypadku łączeń, aby uniknąć pęknięć. Pokrywanie całej deski małymi kawałkami materiału pozwala uniknąć naprężeń powstających zazwyczaj w przypadku jednego dużego kawałka materiału. Praktycznie rzecz biorąc, jeśli zastosujemy lekki luźno tkany len. takie niebezpieczeństwo nic powstanie.

Po zagruntowaniu zaprawą k red owo-k lejo wą ma ter i ał jest niewidoczny na wykończonej desce. Jeśli zaprawa jest cienka, o spoiwie akrylowym lub z modyfikowanej olejem żywicy alkidowej. faktura materiału stanowić będzie integralną część ogólnego wyglądu deski: dlatego należy stosować jeden kawałek materiału. Jeśli podobrazie wykonane jest z twardej i sztywnej płyty wiórowej lub paździerzowej, niebezpieczeństwo pęknięcia nic grozi. Niektórzy eksperci twierdzą, że tkanina stanowi dodatkowy, zbędny element na desce stwarzający niebezpieczeństwo powstania odspojeń. Jeśli jednak materiał jest cienki, takie ryzyko jest niewielkie. Niemniej prawdą jest, że deska może być doskonale przygotowana bez nakładania tkaniny - szczególnie w dzisiejszych czasach, gdy powstało wiele sztucznych podłoży drewnianych.

♦ Inne rodzaje zapraw ♦

TRADYCYJNE ZAPRAWY EMULSYJNE

Olej lniany (w proporcji przynajmniej 25% wagi mieszanki), dodawany po kropli do gorącej m i esza n k i k red owo - k I ej o wej i energicznie mieszany, da zaprawę emulsyjną. Taka zaprawa jest znacznie mniej chłonna niż wodna za prawa k red owo-k lej owa oraz jest bardziej elastyczna. Żółknie i kruszeje z upływem czasu. Stanowi jednak dobre podłoże, szczególnie do sztywnych podobrazi i kryjących technik malarskich.

TRADYCYJNE ZAPRAWY OLEJNE

To tradycyjna metoda przy go Iowy wa n i a szty wn yc h podłoży z nicchłonną zaprawą olejną na sztywnej desce. Deskę pokrywa się olejem lnianym i pozostawia do wyschnięcia. Następnie pokrywa się ją bielą ołowiową; utartą ze spoiwem olejnym po wyschnięciu - co na ogół trwa kilka dni - szlifuje się. Powtarza się to z dłuższymi przerwami na schnięcie za każdym razem. Powstałe warstwy są twarde i cienkie, dobre do „nakładania warstwy farby podobnej do emalii" (Wchltc).

Biel ołowiowa w oleju jest nadal faworyzowana przez wielu artystów, ale obecnie nakłada się ją na warstwę przcklcjenia glutynowcgo. Na ogół wystarczą dwie warstwy, przy czym każda z nich musi dobrze wyschnąć przed nałożeniem farby. Deskę przygotowujemy na 6 miesięcy przed rozpoczęciem malowania, gdyż świeża, mokra farba olejna na półsuchej zaprawie olejnej stwarza poważne problemy związane z pękaniem i brakiem adhezji.

NOWOCZESNE ZAPRAWY OLEJNE

Biel ołowiową w spoiwie olejnym można zastąpić substancją przygotowaną z dwutlenku tytanu rozprowadzonym w żywicy alkidowej modyfikowanej olejem. Żywica syntetyczna jest ogromnie trwała i nie żółknie. Jej kolejne warstwy muszą dobrze wyschnąć, ale trwa to krócej niż w przypadku jej odpowiednika na bazie oleju lnianego. Pokrywamy dokładnie powierzchnię i brzegi oraz odwrocia deski dla uniknięcia wchłaniania wilgoci i paczcnia się. W przeciwieństwie do bieli ołowiowej w zaprawach olejnych możemy nakładać je bezpośrednio (pod warunkiem że deska jest czysta i odtłuszczona), chociaż na podłoża tekstylne nakładamy najpierw jedną lub dwie warstwy rozcieńczonego przcklejenia.