amat urz kr142

Problem strojenia odbiorników z podwójną przemianą może być rozwiązany w dwojaki sposób. Można mianowicie ustalić częstotliwość pierwszej heterodyny za pomocą kwarcu, a przestrajać pierwszą częstotliwość pośrednią wraz z drugą heterodyną. Sposób ten zapewnia dużą stałość częstotliwości odbiornika. Druga heterodyną pracuje tu zawsze w tym samym zakresie częstotliwości, można zatem wykonać ją niezależnie od odbieranego pasma — bardzo stabilnie. Układ taki spotyka się powszechnie w konwerterach krótkofalowych, używanych jako przystawka do właściwego odbiornika, stanowiącego właśnie układ drugiej przemiany. W najprostszym przypadku jest to odbiornik średniofalowy z przemianą częstotliwości. Każde jednak pasmo odbieranych częstotliwości wymaga stosowania odrębnego kwarcu dla stabilizacji pierwszej heterodyny, co oczywiście podraża koszt układu. Wszystkie obwody wejściowe przed micszaczem pierwszej częstotliwości pośredniej powinny być w pewnych granicach (w granicach pasma amatorskiego) szerokopasmowe, gdyż strojenie odbywa się w układzie tej właśnie częstotliwości. Często stosuje się dodatkowe dostrojenie obwodów wejściowych za pomocą osobnego pokrętła.

Drugi rodzaj strojenia jest realizowany w obwodach wejściowych i obwodzie pierwszej heterodyny, przy drugiej heterodynie stabilizowanej kwarcem. Zaletą układu jest stosowanie tylko jednej płytki kwarcowej, wadą natomiast — mniejsza stabilność częstotliwościowa. To rozwiązanie można jednak polecić jako optymalne przy konstruowaniu amatorskiego odbiornika krótkofalowego wysokiej klasy. Na wejściu odbiornika należy zastosować dowolny eliminator pierwszej częstotliwości pośredniej. Układ pierwszej częstotliwości pośredniej powinien zapewniać możliwie maksymalną selektywność, co ograniczy ilość niepożądanych sygnałów, jakie mogą przeniknąć do odbiornika. Zasadą jest, aby szerokość wstęgi pierwszej częstotliwości pośredniej była mniejsza od drugiej częstotliwości pośredniej. Przykładem prawidłowo wykonanych stopni pierwszej częstotliwości pośredniej jest układ z rys. 14-31. Zastosowano w nim wieloobwodowy filtr w postaci sprzężonych pojemnościowo obwodów strojonych.

Wzmocnienie w odbiornikach z podwójną przemianą reguluje sic? tylko we wzmacniaczu drugiej częstotliwości pośredniej. W ten bowiem sposób osiąga się należyty stosunek użytecznego sygnału do szumów. Przeciętny odbiornik z podwójną przemianą zawiera jeden stopień wzmocnienia w. cz. W pierwszej heterodynie pracuje oddzielna lampa, a mieszanie odbywa się w pentodzie. Wskazane jest zastosowanie w układzie heterodyny kompensacji temperaturowej. Napięcie ARW doprowadza się tylko do pierwszego stopnia wzmocnienia w. cz. z ominięciem stopnia mieszającego. Za stopniem pierwszej przemiany pracuje najwyżej jeden stopień wzmocnienia pierwszej częstotliwości pośredniej. W stopniu drugiej przemiany może być użyta podwójna lampa typu ECH 81, a we wzmacniaczu drugiej częstotliwości pośredniej — jedna lampa lub dwie.

14.12. Strojenie obwodów odbiornika z przemianą częstotliwości

W odbiorniku z przemianą częstotliwości zakresy częstotliwości wejściowego obwodu strojonego mieszacza i obwodzi heterodyny nie są jednakowe. Dostraja się je także do innych częstotliwości rezonansowych, wynikających z przyjętej częstotliwości pośredniej. Dlatego też współczynnik zmian częstotliwości dla obwodu heterodyny można wyrazić wzorem:

_ U + fp ' ⁰ h+fo

a dla wejściowego obwodu strojonego

przy czym:

f_d — mniejsza częstotliwość odbieranego zakresu,

— większa częstotliwość odbieranego zakresu,

/„ — pośrednia częstotliwość odbiornika.

Ostatecznie jest widoczne, żc

k"„ > k\

Oczywiście i współczynniki zmian pojemnościowych obu obwodów nie będą jednakowe. Dla strojonego obwodu heterodyny zmiany te będą mniejsze. Dla każdego zakresu odbieranego współczynniki zmian częstotliwości obwodu heterodyny będą inne. Ponieważ w praktyce stosuje się w organach strojenia agregaty kondensatorów o jednakowej pojemności

Rys. 14-32.    Układ

zmniejszający    zakres

zmian częstotliwości obwodu heterodyny

J~ o —	£«
o
1_

(nie jest to regułą), przeto zakres zmian częstotliwości obwodu heterodyny zmniejsza się przez włączenie do niego dodatkowych kondensatorów (rys. 14-32).

Dodatkowy kondensator szeregowy zmniejsza pojemność kondensatora strojeniowego, natomiast dodatkowy kondensator równoległy zwiększa jego pojemność początkową. W rezultacie następuje współbieżność obwodów wejściowego i heterodyny dla trzech częstotliwości (dwóch skrajnych i środkowej) odbieranego pasma. W przypadku odbiorników krótkofalowych pracujących na bardzo wąskich pasmach częstotliwości zupełnie wystarczająca jest współbieżność tylko dwupunktowa. Uzyskuje się ją przez odpowiednie nawinięcie cewek obu obwodów i zastosowanie dodatkowego kondensatora, ale tylko równoległego. Bardzo często rezygnuje się zupełnie ze współbieżności obwodów, ponieważ zmiany częstotliwości w obrębie amatorskiego pasma fal krótkich nie przekraczają paru procent.

14.13. Wzmacniacze pośredniej częstotliwości

Wskaźniki jakościowe odbiornika z przemianą częstotliwości zależą w głównej mierze od czułości, selektywności i pasma przenoszenia wzmacniacza pośredniej częstotliwości. Dobrze zaprojektowany wzmacniacz pośr. cz. nie tylko zwiększa czułość odbiornika, lecz i umożliwia zwiększenie zakresu działania ARW. Charakterystyka przenoszenia idealnego wzmacniacza pośr. cz. powinna się zbliżać do prostokąta o szerokości

281