a (227)

Zagrody bogatych były większe i kilkubudynkowe, gdzie budynki sytuowano oddzielnie. Nie stanowiło to jednak reguły, gdyż budynki zagrodowe mogły mieć inne rozwiązania funkcjonalne i skupione mogły być pod jednym dachem, (rys.9)

Stan techniczny budynków był różny i zależał od warunków życia ludności. Lepszy był na wsiach czynszowych niż pańszczyźnianych. Następowała typizacja konstrukcji, budynki wznoszono na podstawie wzorów, na polecenie właścicieli ziemskim lub administratorów, przez zawodowych rzemieślników. Z góry narzucono zasady dbania o budynek, wznoszenia go i konserwacji. Określono wymagania z zakresie rozwiązań sytuacyjnych, funkcjonalnych, formalnych i materiałowo-konstrukcyjnych.

KONSTRUKCJA

System węgłowy, zrębowy, wieńcowy. Dodatkowo rozpowszechnił się w okolicach Wielkopolski i Pomorza system ramowo-słupowy. Szkielet stanowiły elementy drewniane, wypełnione gliną. Wznoszono także budynki z gliny i chrustu (dachy chłopów pańszczyźnianych). Dachy posiadały konstrukcję krokwiową lub sochowo-ślemieniową. jako przykrycia używano słomy, trzciny, perzu lub gontu.

!^fEŁQM-XVII I XVMI W,4

Ry$.1C> Chałupa podcieniowi, z końca XVXO - ^{1 2}irs§,Ź~ kudłała,

f² 3 - uftr"

4

1

Dwa typy budynków mieszkalnych:

•    jednoizbowy z sienią i komorą,

2

   dwuizbowy z sienią w środku i dwoma izbami po bokach.

Budowano również obiekty o bardziej zróżnicowanym programie (osadnictwo obce, sołtysi, szlachta)

Budynki inwentarskie i gospodarcze sytuowano osobno, koncentracja wszystkich budynków spotykała się u osadników obcych.

Służba folwarczna mieszkała w bliźniakach, czworakach i ośmiorakich. W Wielkopolsce i na Pomorzu budowano chaty z podcieniami, które prawdopodobnie pochodziły z czasów przedhistorycznych. (rys. 10)

Budownictwo było zróżnicowane, a decydowały o tym odmienne warunki ekonomiczno-społeczne, w jakich żyły poszczególne warstwy ludności wiejskiej.

W czasie tym zarysowały się dwa kierunki rozwoju rzutu budynku mieszkalnego: na północy chaty o rzucie zbliżonym do kwadratu, centrum stanowiło urządzenie ogniowe, wokół którego grupowały się pomieszczenia, na pozostały terenach chaty o rzucie prostokątnym, wydłużonym, jednotraktowym. do rozwoju tych kierunków przyczyniła się: ewolucja urządzeń ogniowych i zróżnicowanie wykonawstwa konstrukcji dachowych. Na północy chaty rozrastały się wszerz, na pozostałych terenach natomiast wzdłuż.( rys. 11,12)

Zwierzętach trzymano w budynku inwentarskim, jednopomieszczeniowym, zboże i siano mieściły się w stodołach, rzadziej w brogach lub stogach.