DSCF0009

silnie akcentowane były w pierwszym okrasie konfederacji. Nie był to Jednak na pewno motyw, którym kierowali się rzeczywiści Inspiratorzy 1 przywódcy ruchu. Dla nich właściwym celem było usunięcie ,.uzurpatora” *— Stanisława Augusta — i wywarcie zemsty na Czartoryskich. Nienawiść do króla wywodziła się z nienawiści do zmian wprowadzonych za Jego panowania, z instynktownej świadomości, że zmiany te są początkiem zasadniczego zwrotu w linii rozwojowej ustroju polskiego, zapowiadając likwidację „złotej wolności". Było i drugie, czysto emocjonalne źródło tej nienawiści, a mianowicie fakt, źc nowy król był Polakiem, wyniesionym na majestat z „równości". Wielu cudzoziemskich obserwatorów wyrażało opinię, że polscy magnaci zasadniczo nie mogą ścierpieć myśli, iż muszą oddawać monarsze honory nie księciu krwi, ale Jednemu spośród siebie, tym bardziej zaś takiemu półparweniuszowi jak Poniatowski. Ale i to może nawet byłoby do zniesienia, gdyby nowy władca zdecydował się na zwołanie sejmu pacyfik acyjnego, na którym malkontenci zostaliby wynagrodzeni królewszczyznami i urzędami i po którym, choć częściowo, wróciłaby równowaga stronnictw, tak Jak w czasach saskich. To nie nastąpiło i zapowiadała się trwała dominacja zwycięskiego stronnictwa, a Czartoryscy, hamując pojednawcze próby Stanisława Augusta, zdecydowanie odsunęli pokonane stronnictwo od rozdawnictwa łask królewskich, a w stosunku do Karola Radzi wiła posunęli się (co stanowiło groźny precedens) do położenia ręki na Jego fortunie. Na tym właśnie polegała „tyrania” i w tym się objawiał „duch panowania”, przeciw którym magna-teria zmobilizowała szlachecki „naród".

Były Jeszcze inne, pomniejsze, ale również dość ważne motywy. Rodzina Krasińskich, związana z królewiczem Karolem przez małżeństwo Franciszki Krasińskiej, pragnęła powrotu Wettynów nie tylko do Warszawy, ale przede wszystkim do Mitawy. Mniemano przy tym, że Kard został usunięty z Kurlandii na skutek Intryg Czartoryskich, a Rosja była tylko ich narzędziem. Postulat restytucji Karola konfederacja włączyła do swego programu. „Księstwo kurlandzkie favore N. Królewicza Imcl Karola Jest Jednym z pryncypalnych celem konfederacji generalnej" — deklarowała Generalność Jeszcze na dwa miesiące przed swoją katastrofą ^T.

Dla pokazania, jaką rolę grały wspomniane powyżej motywy, niech wolno będzie przytoczyć exem.pli gratia dwa jeszcze teksty

¹ Archiwum Wybickiego, wyd, A. M. Skałkowiki, Gdańsk 1048, t. I, s. 28.