BadaniaMarketKaczmarczyk'9

zmienia się również to, źc każdy respondent otrzymuje jeden kwestionariusz, ale w innej formie (elektronicznej), wygodniejszej dla badacza.

Terminal do badań rynku jest stosowany podobnie jak mikrokomputer: prowadzący wywiad zapisuje za pomocą klawiatury odpowiedzi w kwestionariuszu, który jest wcześniej wprowadzony do pamięci terminalu i wyświetlony na jego ekranie (do mikrokomputera dane są wprowadzane z wypełnionych papierowych kwestionariuszy lub terminali, a nie bezpośrednio z odpowiedzi respondentów). Prowadzący wywiad widzi na ekranie swój numer identyfikacyjny wraz z numerem kwestionariusza. Następnie kolejno ukazują się pytania z wyskalowanymi odpowiedziami. Prowadzący zapisuje elektronicznie właściwą odpowiedź i przechodzi do następnego pytania. Proces len jest powtarzany aż do wyczerpania wszystkich pytań i zakończenia wywiadu. Błędna odpowiedź może być poprawiona w dowolnym momencie wywiadu, a w razie konieczności wszystkie odpowiedzi mogą być skasowane. Terminal podaje też, ile kwestionariuszy zostało wypełnionych w danym momencie. Odpowiedzi są przechowywane w modułach, które po zapełnieniu mogą być wymieniane.

Do zupełnych nowości ostatnich lat XX wieku należy system transmisji danych oparty na przenośnych terminalach stosowanych przez respondentów, czyli przez same źródła danych. System ten eliminuje więc pośrednictwo i pracę ankieterów, a tym samym maksymalnie skraca drogę danych od ich źródła do badacza. Co prawda istnieją znane metody zbierania danych bez udziału ankietera, jak chociażby większość metod ankietowych i panelowych, system CAWI czy też telemetria i infometria. W żadnej jednak z tych metod respondent nie ma przenośnego terminala do wielokrotnego użytku.

Na świecie znane są już prowadzone masowe badania z zastosowaniem terminali używanych przez respondentów. W Stanach Zjednoczonych firma 3Com produkuje małe ręczne komputerki o nazwie palmpilot (nazywane także palmtop lub po prostu palm), które kosztują około 3 tys. zł. W Niemczech 12 tys. gospodarstw domowych jest wyposażonych w elektroniczne przenośne dzienniczki, które rejestrują dane o zakupach, zebrane przez czytnik kodów kreskowych. Te badania panelowe o nazwie ConsumerScan są prowadzone przez firmę GfK, która we współpracy z firmą Taylor Nelson Sofres prowadzi podobne badania na terenie całej Europy na próbie 70 tys. gospodarstw domowych. W Polsce nie są jeszcze używane przenośne terminale respondenta, prawdopodobnie ze względu na wysokie koszty ich stosowania; dla przeprowadzenia badania panelowego potrzeba co najmniej kilkuset przenośnych terminali⁵.

Chociaż w prowadzonych w Polsce badaniach marketingowych nie znalazły jeszcze zastosowania przenośne terminale respondenta, to jednak problem ten jest

³ Por. Era e-ankietera, „Media i Marketing Polska" 2000. 14-27 czerwca. Por. także J. Najdowski, Ostateczna klęska Gallupa, „Businessman Magazinc" 2000, wrzesień.

279