Bałucki,GR,DO6

Wanda również jest w nim zakochana. Zaczynają snuć jut refleksje na temat małżeństwa i oczywiście dzieci a ich~    19

prawnuczków. Kłócą się, co ma się pierwsze urodzić - chłopiec czy dziewczynka. Do pokoju wchodzi Wanda" i pyta o czym tak żywo rozmawiają. Onufiy mówi jej, że Wistowski poprosił dziś go o jej rękę, ta uszczęśliwiona zgadza się, jednak sądzi, że tym kawalerem był Henryk, a nie podejrzewa starego Wistowskiego. Zadowoleni Dzidkowie odchodzą a Wada myśli o Henryku, że nawet jej nie poinformował o zamiarze. Wchodzi Henryk i z rozmów Wanda dowiaduje się, że owym kawalerem nie był on tylko jego wuj. Wanda jest zdziwiona, ale stwierdza, że woli iść do

klasztoru niż wyjść za starego. Wychodzą a do pokoju przybywają Wostowski i Pagatowicz, którzy z radością opowiadają o swoich planach wobec kobiet. Pagatowicz gratuluje Wistowskiemu i idzie szukać Helenki. Tymczasem do pokoju przybywa smutna Wanda. Wistowski stara się wypytać co jej jest i wyjawia jej, że bardzo mu się podoba, to wszytko słyszy Henryk i podchodzi stryja. Skoro wyznał, że podoba mu się Wanda, która jest jego kandydatką na żonę, to wierzy, że nie ma nic przeciwko by wzięli ślub. Wistowski wprawdzie zaskoczony, ale zgadza się na to, skoro już go tak podeszli. Dowiaduje się, jak się młodzi poznali. (,ze był muzykiem na pensji.) Do pokoju przychodzą dziadkowie i dowiadują się o „małej” zmianie. Wistowski sprytnie wychodzi z tego, że wówczas oświadczając się, prosił o rękę Wandy dla swojego bratanka. Z tego wszystkiego wszyscy są zadowoleni, a zwłaszcza Filip. Do pokoju przybywa Pagatowicz, Helenka i Burzyński, który stwierdzą że pozwala na plany córki. Pagatowicz jest uszczęśliwmy, jednak wkrótce dowiaduje się, że to nie chodzi o niego lecz o sukienkę. Zdesperowany i smutny czuje się gorzej i znów wraca choroba (katar żołądka). Ironicznie mówi Wistowskiemu, że panienki niby miały lecieć na „grube ryby”, po czym dziadek - Onufiy stwierdzą że na jego chorobę, tp_tylko zda się morison ( środek przeczyszczaj ący.)©____—----—-—n_»V

DOM OTWARTY UoUmJ<2. AoCUĄ-

Utwór ten Boy-Żeleński uważał za komedię lepszą od Grubych ryb nie tylko dlatego, że jest to utwór nienagannie zbudowany, prezentujący wszystkie zalety wytrawnego znawstwa potrzeb sceny. Zdaniem Boya Dom otwarty to doskonała komedia zawierająca trafną obserwację obyczajową. Akcja tej komedii rozgrywa się podczas karnawału. W czasie nudnawego wieczoru, gdy urzędnik bankowy, Władysław Żelski, zabawia się grą w szachy ze swym wujem Telesforem, a Kamilą siostra Janiny Żelskiej, flirtuje przy fortepianie ze swym narzeczonym, Adolfem, znudzona Janina formułuje projekt wysunięty przez przyjaciółkę, Pulcherię Wicherkowską: trzeba urządzić w domu bal. Projekt radośnie podchwycony przez Kamilę zostaje przyjęty i wypadki toczą się już lawinowo aż do finału, kiedy to w scenie ostatniej aktu III, jak klamrą zamykającej utwór, tó samo grono, które poznał widz w scenie 1 aktu I, dochodzi do wniosku, że jednak rzekome nudy, to jest spędzanie czasu przy szachach, robótkach ręcznych, fajce i grze na fortepianie połączonej z niewinnym flirtem narzeczonych jest prawdziwą przyjemnością w próżnowaniu z kłopotami „domu otwartego”.

Warto zwrócić uwagę na znakomite ze względu na swój walor humorystyczny i obyczajowy scenki z balu: na przykład spory o miejsce na kanapie. Kanapa była meblem uważanym za najwygodniejsze, honorowe niejako miejsce przeznaczone dla matron. Kolejna obserwacja obyczajowa (wykorzystana dla ukazania efektu komicznego) wiąże się z „pospolitym ruszeniem” kawalerów, których sprowadza Fikałski jako tancerzy. A są to: Wróbelkowski, Fujarkiewicz, Bagatelką Piemikiewicz, Ślazikowski. Kawalerowie wykazują kompletną nieznajomość form towarzyskich, są aroganccy wobec dam i starszych. Ponadto pan Wróbelkowski jest pewnym siebie, bezczelnym „uwodzicielem”. Pulcheria Wichrowska to fałszywa przyjaciółka Janiny, pozbawiona skrupułów kokietką bezczelnie okłamująca i oszukująca swojego mężą podsuwa Żelskim propozycję zaproszenia na bal niejakiego Malinowskiego. W gruncie rzeczy idea balu, którą poddaje Pulcherią wiąże się ściśle z jej planami: bal ma być okazją do spotkania z Malinowskim, oszukania zazdrosnego męża i umówienia się z kochankiem na schadzkę. W gruncie rzeczy ideę zabawy miał tylko gospodarz domu, bowiem dla Fikalskiego bal był kolejną okazją do zdemaskowania talentu aranżera, dla Ciuciumkiewiczowej szansa wydania którejś córki za mąż, dla Pulcherii i Malinowskiego okazja do schadzki, dla tancerzy sprowadzonych przez Fikalskiego, to szansa spotkania kandydatki na żonę, zjedzenia kolacji, nawiązania flirtu czy przetarcia się w „wielkim” świecie.

W odróżnieniu do jednowątkowych Grubych ryb, Dom otwarty ma kilka wątków, m. in. Wątek Pulcherii Wicherkowskiej, jej męża i Malinowskiego. Wątek ten stanowi dla Bałuckiego okazję do przedstawienią oczywiście z intencją potępiającą typowej kokietki. Swoim zwyczajem posłużył się tu Bałucki doskonałą metoda kontrastu: Pulcheria — cyniczna kokietka & Janina — kobieta absolutnie kryształowa. Śmieszny jest także sam „system”; całe mnóstwo szczegółowo obmyślonych zakazów i gierek, sposobów i sposobików, o mężczyznach, o tańcu. Śmiech budzi również tchórzliwość Wicherkowskiego kontrastująca z jego pozorną zadziornością. Z kolei Malinowski, niemal zupełnie milczący w sztuce jegomość jest postacią interesującą: przedstawiony jako „ciemny” typ, zręczny i pozbawiony skrupułów uwodziciel, za sprawą Pulcherii pojawia się w „porządnym domu” wraz z innymi, niezbyt sympatycznymi postaciami tancerzy.

Dom otwarty różni się od Grubych ryb tym, że raz i dragi jesteśmy tu o krok od dramatu: wtedy, gdy Bogu ducha winna Janina narażona została na niezasłużone oskarżenie o jakiś romans, co mogło w końcu zmącić harmonię

6