Alkocholizm jest chorobą 17

♦ uzależnienie redukuje lub „zamazuje” niektóre objawy innych zaburzeń psychicznych i tym samym utrudnia proces diagnostyczny,

♦ objawy spotykane w przebiegu uzależnienia imitują zaburzenia psychiczne (np. depresję czy nerwicę),

♦ objawy psychotyczne występujące w przebiegu alkoholowego zespołu abstynencyjnego lub ostrych czy też przewlekłych psychoz alkoholowych imitują chorobę psychiczną (np. w przypadku majaczenia czy halucynozy),

♦ zachowania spotykane w innych zaburzeniach psychicznych imitują czasami niektóre objawy uzależnienia.

Każdy terapeuta uzależnień (bez względu na to czy jest „specjalistą terapii uzależnień” czy „instruktorem”) musi umieć odróżniać pierwotne (niezależnie istniejące) objawy zaburzeń psychicznych (choroby psychicznej) od objawów psychotycznych¹, które są powikłaniem uzależnienia od alkoholu lub od innych substancji psychoaktywnych, a w przypadku jakichkolwiek wątpliwości - skonsultować się ze specjalistą psychiatrą. Jednocześnie powinien pamiętać o tym, że:

♦ objawy psychotyczne mogą wpływać na decyzję o podjęciu leczenia uzależnienia, np. w depresjach mamy do czynienia ze spadkiem wszelkiej aktywności co m.in. może powodować brak motywacji do robienia czegokolwiek (w tym do leczenia) albo pacjent nie podejmuje leczenia z pobudek urojeniowych;

♦ stany lękowe mogą powodować u pacjenta „opór” przed leczeniem w grupie terapeutycznej lub przed udziałem w spotkaniach grupy samopomocowej;

♦ objawy psychotyczne bądź maniakalne powodują występowanie różnych niezrozumiałych i dziwacznych zachowań, które zaburzają relacje interpersonalne, szczególnie podczas spotkań grupowych (bywają one traktowane przez terapeutów jako zachowania antysocjalne bądź przejaw negatywnego stosunku do terapii);

♦ zachowania wynikające z choroby psychicznej mogą być błędnie interpretowane np. - jako sygnały „oporu” przed leczeniem lub jako sygnały nawrotu choroby;

♦ bywają sytuacje, kiedy po zaprzestaniu picia i w trakcie leczenia uzależnienia, obecne są niezbyt nasilone objawy depresyjne a nawet psy-

chotyczne, które bywają traktowane przez terapeutów jako przejaw nieprawidłowego przebiegu procesu trzeźwienia (zdrowienia).

Stwierdzenie obecności objawów upoważniających do postawienia „podwójnej diagnozy” jest bardzo ważne dla sterowania procesem leczenia osób uzależnionych. Pacjenci z taką diagnozą częściej przechodzą różnego rodzaju kryzysy, doświadczają także więcej poważnych i przewlekłych problemów medycznych, emocjonalnych czy też socjalnych i z tego powodu wymagają na ogół dłuższego leczenia. Dekompensacja psychotyczna lub pogorszenie stanu psychicznego jest często przyczyną nawrotu picia. Z tych właśnie powodów trzeba być przygotowanym na to, że postęp w leczeniu będzie u nich znacznie wolniejszy.

Ryzyko uzależnienia się od substancji psychoaktywnej jest większe u osób z zaburzeniami psychicznymi a ryzyko zapadnięcia na chorobę psychiczną jest większe u osób uzależnionych. Z badań wynika, że ok. 1/3 pacjentów z zaburzeniami psychicznymi miała również doświadczenia z nadużywaniem substancji psychoaktywnych (dwukrotnie częściej niż osoby bez tych zaburzeń). Jednocześnie ponad połowa osób używających lub nadużywających substancji psychoaktywnych ma lub miała objawy spełniające kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych.

Zdarza się również, że wystąpienie lub nasilenie się objawów psychotycznych, u pacjentów leczonych z powodu uzależnienia od alkoholu, jest błędnie rozpoznawane i bywa traktowane, przez niedoświadczonych terapeutów, jako objawy będące skutkiem przyjęcia jakiejś substancji psychoaktywnej.

Lepsze zrozumienie tego, niejednokrotnie bardzo skomplikowanego, zjawiska możliwe będzie po nieco bardziej szczegółowym przyjrzeniu się zaburzeniom, które najczęściej towarzyszą zespołowi uzależnienia od alkoholu. Uzależnienie od alkoholu współistnieje najczęściej obok zaburzeń nastroju (choroby afektywnej, najczęściej depresji), nerwicy, zaburzeń osobowości oraz zaburzeń organicznych.

Mówiąc o zaburzeniach nastroju" najczęściej mamy na myśli Zaburzenia „depresję”. Termin ten jest wieloznaczny natomiast w języ-nastroju k_u potocznym określa on stan złego samopoczucia, obniżo

nego nastroju i przygnębienia niezależnie od przyczyn tego stanu. ²

patrz m.in. -> zaburzenia nastroju, zaburzenia myślenie i postrzegania (przyp. Autora).

Nastrój to stan uczuciowy towarzyszący ogółowi przeżyć i spostrzeżeń, utrzymujący się przez dłuższy czas. Nadaje określone zabarwienie emocjonalne ogółowi procesów psychicznych (dodatnie i ujemne).