amat urz kr053

4.3. Kontrola kluczowania

Jakość i treść emitowanych sygnałów muszą być w sposób ciągły kontrolowane w czasie nadawania przez operatora stacji nadawczej. W tym celu stosuje się urządzenia kontrolne, tzw. monitory kluczowania, umożliwiające podsłuch akustyczny sygnałów telegraficznych. Urządzenia te pracują w układach szerokopasmowych, niezależnych od emitowanej częstotliwości. Upraszcza to obsługę nadajnika, a jednocześnie i układ monitora. Urządzenia kontrolne zasilane są energią w.cz. promieniowaną w najbliższym otoczeniu pracującego nadajnika, a w szczególności stopnia końcowego.

W najprostszym przypadku można wykorzystać w układzie monitora z rys. 4-20 działanie neonówek. Neonówka N 1 spolaryzowana jest dodatnim napięciem, co umożliwia łatwą jej jonizację po zadziałaniu nadajnika. Neonówkę umieszcza się w pobliżu wzmacniacza mocy lub linii zasilającej antenę. Pozostała część układu może się znajdować wewnątrz obu-

+ 120V

Rys. 4-20. Monitor kontrolny kluczowania z neonówkami

Rys. 4-21. Uniwersalny monitor kontrolny kluczowania w układzie z tranzystorem

dowy nadajnika. Częścią tą jest prosty generator m.cz. z neonówką N 2 w układzie relaksacyjnym, pracujący na częstotliwości około 800 Hz. Sygnał generatora występuje w słuchawkach odbiornika w postaci tonu akustycznego kluczowanego w rytmie sygnałów telegraficznych w.cz. Wysokość tonu generatora relaksacyjnego dobiera się ustalając odpowiednio wartość elementów C i R. Napięcie stanowiące wstępną polaryzację neonówki N 1 dla uniknięcia nieprzewidzianego piukania sygnału musi być stabilizowane.

Bardziej złożony i wszechstronny jest układ monitora widoczny na rys. 4-21. Wykorzystuje się tu tranzystorowy generator akustyczny zasilany energią w.cz. z pomocniczej anteny umieszczonej w pobliżu czynnego nadajnika telegraficznego. Napięcie w.cz. z tej anteny prostowane jest w układzie aperiodycznym z dławikiem w.cz. przez diodę germanową. Wyprostowany prąd i odfiltrowany zasila generator z tranzystorem warstwowym typu OC 71 (TG 4) w układzie autotransformatoro-wym. Odczep transformatora dobiera się dla stosunku zwojowego

Zi : z₂ ~ 1 :3, przy czym odpowiednią wysokość tonu akustycznego reguluje się za pomocą kondensatora C_fi.

Monitor po przełączeniu może służyć także do kontroli emisji A 3. Za pomocą przełącznika P₂ włącza się bateryjne zasilanie generatora i wykorzystuje całość jako ćwiczebne urządzenie do treningu telegraficznego, lub do innych celów eksperymentalnych (np. do prób modulacji).

Długość anteny monitora oraz jej sprzężenie z nadajnikiem dobiera się tak, aby po detektorze uzyskać napięcie stałe rzędu 2 -r- 3 V. Całe urządzenie może być wmontowane w niewielkie pudełko ekranowane w pobliżu wyjścia odbiornika stacyjnego lub nawet w obudowie słuchawki nagłownej.

4.4. Elementy kluczujące

Do urządzeń tych zalicza się:

—    klucz telegraficzny sztorcowy,

—    klucz dwustronny boczny,

—    klucz półautomatyczny (bug),

—    klucz elektronowy.

Klasyczny, powszechnie znany klucz sztorcowy (rys. 4-22) może służyć do manipulacji z szybkością do 100 -r-125 znaków na minutę.

Rys. 4-22. Konstrukcja klucza sztorcowego:

x — styk bierny; z — wkręt regulacyjny; 3    —

kotwica; * — nakrętka regulacji naciągu sprężyny; o — obudowa ochronna;

6    — wkręt regulacyjny;

7    — uchwyt izolowany;

8    — ramię Klucza Izolowane; 9 — styk roboczy.

10 — Izolacyjna płytka podstawy klucza: u — ołowiana podstawa; 12 — filcowa podkładka: J3 — o$ obrotu dźwigni: 14 — sprężyna zwrotna

Solidne wykonanie mechaniczne oraz właściwie skonstruowane styki, przy odpowiednim wyregulowaniu siły sprężyny zwrotnej i wielkości szczeliny, zapewniają prawidłową manipulację tym typem klucza przy niewielkich szybkościach telegrafowania bez specjalnego przemęczenia operatora. Osiągnięcie większych szybkości jest utrudnione wskutek jednostronnego działania klucza. Warunkiem dobrej pracy jest stosowanie właściwego materiału na styki robocze. Powinny one być wykonane z twardego materiału, odpornego* na utlenianie sio powierzchniowe w chwili przeskoku iskry. Styki umieszczone są zwykle na sprężystym elemencie wsporczym, co zapewnia miękką pracę kotwicy. Osobnym zagadnieniem jest zabezpieczenie łatwej i dokładnej regulacji skoku klucza. Służą do tego celu wkręty regulacyjne zabezpieczane zwykle przeciwnakrętkami. Ramię klucza musi być zakończone uchwytem w postaci gałki płaskiej lub wypukłej, wykonanej z materiału izolacyjnego. Sprężyny i obwody zwierające, zaciski itp. elementy znajdujące się pod napięciem manipulowanym muszą bezwzględnie być osłonięte pokrywą z materiału izolacyjnego, lub uziemioną obudową z metalu. Cały klucz