CCF20081215015

371

Czynność myślenia

automatycznie, bez angażowania procesów myślowych. Dla ilustracji tej tezy podamy przykład. Załóżmy, że człowiek ma znaleźć sumę liczb od i do ioo, czyli

1+2+3+4+5+ .......... +98+99+100.

W czasie rozwiązywania zadania nie wolno mu jednak posługiwać się metodą kolejnego dodawania tych liczb. Jest to poważny problem dla wielu ludzi, muszą oni bowiem odkryć nową metodę obliczania sumy. W tym celu stosują różnorodne heurystyki, takie jak: „Próbuj najpierw znaleźć sposób obliczania sumy liczb od 1 do 10, a potem uogólnij go na wszystkie liczby; Dodawaj pary liczb znajdujące się w równej odległości od końca i początku szeregu, np. 1+100,2+99+ zbadaj czy sumy tych liczb są równe” itd. Załóżmy, że stosując te heurystyki, człowiek odkrywa algorytm dodawania kolejnych liczb, który równa się:

__N(N+i)

^S--2 ’

gdzie: S — to suma kolejnych liczb, a N — największa liczba w szeregu.

Po odkryciu algorytmu człowiek wykonuje automatycznie kilka operacji i otrzymuje poszukiwane rozwiązanie. Suma liczb od 1 do 100 równa się 5050. A zatem algorytmy mechanizują i automatyzują czynności umysłowe.

Myślenie nie jest czynnością algorytmiczną. Niemniej jednak w pewnych wypadkach stosowanie algorytmów może angażować myślenie. To ostatnie twierdzenie odnosi się do algorytmów bardzo skomplikowanych, których człowiek nie opanował w pełni. Załóżmy, że zastosowanie algorytmu wymaga podziału dużego zbioru hipotez na połowę lub przeprowadzenie trudnej operacji całkowania itd. Aby wykonać te zadania, człowiek musi często angażować czynność myślenia. A zatem myślenie może włączyć się w czynność algorytmiczną. Bez myślenia bowiem nie sposób jest posługiwać się pewnymi złożonymi algorytmami.

W podsumowaniu możemy stwierdzić, że myślenie jest typową czynnością heurystyczną. Jednakże stosowanie niektórych złożonych algorytmów wymaga czasem udziału różnych rodzajów myślenia. Szczególną rolę w poznaniu heurystycznej struktury tej czynności odegrały programy symulujące myślenie. Programy te — jak na przykład GPS — są zbiorem reguł heurystycznych. Po wprowadzeniu ich do komputera można badać, jak system heurystyk reguluje czynność myślenia.

Heurystyczna struktura myślenia

Omówiliśmy trzy składniki biorące udział w czynności myślenia: informacje, czyli materiał, operacje umysłowe oraz reguły heurystyczne. Stwierdziliśmy, że czynność myślenia polega na wykonywaniu łańcucha operacji umysłowych, za pomocą których człowiek kolejno przekształca informacje zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach. Łańcuch ten można przedstawić następująco: