CCF20081215018

Józef Kozielecki

374

375

„Zaczynaj od poszukiwania najprostszych zasad klasyfikacji”. Wykorzystując tę heury-stykę, badani pobierali z pamięci trwałej odpowiednie operacje i pojęcia. Tak więc porównywali oni kolejne elementy wzorów, obliczali stosunek proporcjonalny elementów białych i czarnych we wzorze itp. W toku wykonywania tych operacji badani posługiwali się takimi pojęciami, jak: element wzoru, identyczność i różność elementów, liczba elementów itd. Pojęcia te zaczerpnęli z pamięci trwałej. Po wykonaniu określonych operacji i po wykorzystaniu pojęć, badany zwracał je do bloku pamięci trwałej, wprowadzając jednocześnie do bloku operacyjnego nowe operacje i nowe pojęcia. Ciągła wymiana danych między tymi blokami umożliwiła wykonanie długiego łańcucha operaq'i.

Jeśli jednak poprzednio wymieniona heurystyka nie pozwalała wykryć zasady klasyfikacji wzorów, wielu badanych rezygnowało z niej i aktualizowało następującą regułę heurystyczną: „Formułuj złożone zasady koniunkcyjne typu p i q”, gdzie p i q to cechy wzorów. Zgodnie z tą heurystyką, osoba badana wyodrębniała elementy wzorów, następnie łączyła je w skomplikowane zasady klasyfikacji, takie jak: „Do klasy A należą wzory posiadające pierwsze kółko czarne i trzy kółka białe”. Wykorzystując uprzednio przyswojone pojęcia i operacje umysłowe, osoba badana formułowała szereg podobnych zasad. I w tym wypadku do bloku operacyjnego docierały dane z pamięci trwałej i ze świata zewnętrznego.

W toku czynności rozwiązywania problemu system heurystyk steruje łańcuchem operacji, decyduje on o tym, jakie pojęcia i operacje są wprowadzane do bloku operacyjnego i jakie dane są z niego usuwane. Powodzenie w rozwiązywaniu problemu zależy w dużej mierze od skuteczności reguł heurystycznych stosowanych przez ludzi.

Analiza struktury łańcucha operacji

Po omówieniu roli heurystyk w kształtowaniu łańcucha operacji, zajmiemy się dokładniej analizą struktury tego łańcucha oraz zbadamy relacje, jakie zachodzą między jego ogniwami.

Łańcuch operacyjny składa się z mniejszej lub większej liczby operacji, które są jego ogniwami. Nie wszystkie operacje wykonywane przez człowieka są równie ważne. W łańcuchu można wyróżnić operacje, które będziemy nazywać kluczowymi i które mają decydujący wpływ na rozwiązanie zadania. Mówiąc inaczej, wykonanie operacji kluczowych jest niezbędnym warunkiem osiągnięcia celu. Badania poświęcone roli operacji w łańcuchu przeprowadził Bartlett (1958). W jednym z jego zadań cyfry od o do 9 były zakodowane za pomocą odpowiednich liter. Osoby badane miały odkryć te cyfry wiedząc, że:

DONALD + G E R A L D

ROBERT

Wiadomo jedn2 crm Zada

cone

wadził do nym przyj

Opera

Opera

więc E mu

Operacja q w tym zad Pominięcie należało wy szych ognri jest obojem Opróc które po wsi niamy dwa odwrotnych w materiał 1 teriał nij. ^ klasyfikacji, dzajuzaśpc początkowej występują d

:

Łańcuch strzałek (linii operacje. W ; odwrotności c pomocą operc