CCF20081215028

404

Józef Kozielecki

Rys. 127. Problem ze świeczką.

Aby ukształtować tę dyspozycyjność, prosimy osoby badane o podanie listy możliwych zastosowań określonego przedmiotu. Tak np. przed rozpoczęciem eksperymentu Sze-kely’ego ze świeczką powinny one wymienić funkcje, jakie w życiu codziennym mogą spełniać zapałki, odważniki, świeczki, szklanki itp. Umożliwia to badanemu dostrzeganie alternatywnych zastosowań przedmiotu i przezwyciężenie fiksacji funkcjonalnej. Dyspozycyjność funkcji ułatwia rozwiązanie problemu.

Myślenie twórcze

Duże zainteresowanie uczonych, szczególnie w naszym kraju, wzbudza myślenie twórcze, które jest czynnością prowadzącą do wyników dotychczas nieznanych i społecznie wartościowych. Wyniki te są oceniane przez określoną grupę ludzi jako obiektywnie nowe oraz użyteczne dla społeczeństwa.

Użyteczność produktów myślenia twórczego może być różnorodna; daje się ją ocenić za pomocą pewnej skali wartości. Na jednym jej krańcu umieścimy wyniki, które mają najwyższą użyteczność społeczną, ponieważ dokonują one rewolucyjnych zmian w dotychczasowym stanie wiedzy o świecie. Sformułowanie teorii kwantów, odkrycie zasad kodowania informacji w genach, skonstruowanie komputerów czy napisanie powieści Zbrodnia i kara przez Dostojewskiego, to nieliczne przykłady wytworów o bezspornej wartości społecznej. Na drugim krańcu skali znajdą się wyniki, których użyteczność jest niewielka, ponieważ stanowią jedynie mały krok w poznaniu i przeobrażaniu świata. Ulepszenie maszyny, pomysł nowej organizacji pracy w danej fabryce, próby modyfikacji szczoteczki do czyszczenia zębów czy napisanie oryginalnego wiersza przez ucznia, to produkty, które umieścimy na drugim krańcu skali. Myślenie twórcze rzadko prowadzi do wyników, które rewolucjonizują naukę, technologię i sztukę; najczęściej daje ono wytwory, których społeczna użyteczność jest niewielka.

Myślenie twórcze, czyli twórczość, dokonuje się w różnych dziedzinach działalności człowieka. Jak słusznie podkreśla Z. Pietrasiński. „Wbrew tradycyjnemu pojmowaniu twórczości, nie jest ona wyłącznie przywilejem artystów i uczonych, lecz może ona mieć miejsce w każdej sferze ludzkiej aktywności, a więc w działalności: organizacyjnej, poznawczej, produkcyjnej, artystycznej i wychowawczej, opiekuńczej, usługowej, porządkowej, sportowej. Produkt zasługujący na miano twórczego może mieć tedy dowolną