CCF20081215032

408

Józef Kozielecki

średnio około 160, podczas gdy inteligencja przeciętnego człowieka oscyluje z małym odchyleniami około ioo. Tak więc ludzie uzyskujący wybitne osiągnięcia nauko we, artystyczne czy militarne charakteryzują się w dzieciństwie wysokim poziomem inteligencji ogólnej. Na przykład według Cox, Galileusz, Michał Anioł, Bacon i Dicken posiadali inteligencję na poziomie 140-150, inteligencja Pascala, Goethego i Leibnitza. była jeszcze wyższa i równała się 180-190. Metoda stosowana przez Cox była mi: rzetelna i dlatego osiągnięte przez nią wyniki wymagają sprawdzenia.

W ostatnich łatach przeprowadzono wiele badań eksperymentalnych w celu określenia związku między rezultatami osiągniętymi w testach inteligencji a wytworsm myślenia twórczego. Z większości tych badań wynika, że istnieje dodatnia korelaca między poziomem inteligencji ogólnej a twórczością, ale jest to korelacja niska, wahająca się w granicach od 0,20 do 0,40. A zatem związek między poziomem inteligencji a osiągnięciami twórczymi nie jest silny. Można mieć wysoką inteligencję, a jednocześni! uzyskiwać bardzo słabe wyniki w rozwiązywaniu problemów twórczych. Z drugir strony ceniony twórca może posiadać jedynie przeciętną inteligencję ogólną.

Słaby, a często nawet nieistotny związek między inteligencją a twórczością jest zrozumiały. Inteligencja mierzona za pomocą testów umożliwia rozwiązanie problemów końwergencyjnych, mających jedno rozwiązanie; często są to problemy zamknięte, w których należy wybrać jedną możliwość z danego zbioru. Zadania arytmetyczne, sy-logizmy logiczne, wypełnianie luk czy układanki, to przykłady zadań testowych, których rozwiązanie zależy od poziomu inteligencji. Zupełnie odmienny charakter ma 1 problemy twórcze; są one w zasadzie dywergencyjne i otwarte. Rola inteligencji w trakcie rozwiązywania ich jest niewielka. Dlatego też korelacja między inteligencją a twórczością jest dość niska.

Z nowszych badań przeprowadzonych przez J.P. Guilforda i innych wynika, że duże znaczenie dla myślenia twórczego mają pewne cechy umysłu, zwane zdolności a m. twórczymi. Wymienimy kilka z nich.

Jedną z najważniejszych zdolności wykrytych przez Guilforda jest tzw. wrażliwość na problemy, czyli zdolność dostrzegania nowych problemów. Zdolność ta ułatw-n człowiekowi wykrywanie luk w sytuacji, stawianie pytań itp. Zarówno psychologowi t jak i inni uczeni zwracają uwagę na to, że zdolność dostrzegania problemów ma kapitalne znaczenie dla nauki, sztuki, organizacji itp. Według znanego filozofa T. S. Ku hm rewolucja naukowa wiąże się z odkrywaniem nowych pytań, a nie z udzielaniem na nie odpowiedzi. Im wyższy poziom zdolności dostrzegania problemów, tym łatwiej twórca odkrywa nieznane dotychczas problemy.

Zasadniczą rolę w myśleniu twórczym odgrywa zdolność zwana giętkością myślenia Zdolność ta umożliwia człowiekowi szybką zmianę kierunku poszukiwań, przełamywanie błędnych nastawień i przystosowywanie metod rozwiązywania problemów do zmieniającej się sytuacji. Przeciwieństwem giętkości jest sztywność myślenia. Niektórzy autorzy uważają, że giętkość jest najważniejszą cechą umysłu twórczego.

Wreszcie ważne znaczenie ma zdolność zwana oryginalnością myślenia. Dziek; niej człowiek może wytwarzać pomysły, które są zaskakujące, niezwykłe i bardzo odmień-